Powództwo o ustalenie odpowiedzialności na przyszłość za szkody wynikające z wypadku przy pracy

Nie jest dopuszczalne powództwo o ustalenie odpowiedzialności na przyszłość za szkody wynikające z wypadku przy pracy, gdy poszkodowany pracownik nie dochodził odszkodowania cywilnego.

Interes prawny uzasadnia powództwo o ustalenie, gdy można stwierdzić, że przeciwnik już w samym ustaleniu ma ustąpić (poddać się) powodowi na tyle, na ile samo ustalenie prawa lub stosunku prawnego mu się należy. Otóż ustalona "odpowiedzialność na przyszłość" bez dochodzenia odszkodowania nie jest możliwa. Nie stanowi prawa ani stosunku prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. ustalenie, w którym stwierdza się odpowiedzialność bez szkody i bez związku przyczynowego (z czynem niedozwolonym, gdyż według uzasadnienia Sądy obu instancji, taki czyn przyjmowały u podstaw orzeczonego ustalenia).

Wypadek przy pracy nie zawsze stanowi czyn niedozwolony. Jako zdarzenie może tak być kwalifikowany (art. 415 k.c., art. 435 k.c.), jednak cywilną odpowiedzialność odszkodowawczą warunkuje jeszcze szkoda i związek przyczynowy. Kodeks pracy nie zawiera podstawy prawnej cywilnej odpowiedzialności za czyn niedozwolony, zaś ustawa wypadkowa dotyczy wyłącznie świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Powód żądał ustalenia odpowiedzialności na przyszłość, lecz jednocześnie nie żądał cywilnego odszkodowania. Stwierdzenie wypadku przy pracy nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem odpowiedzialności cywilnej, gdyż powstały w nim uraz nie musi powodować szkody warunkującej cywilną kompensatę. W takiej sytuacji powództwo o ustalenie tylko samej zasady odpowiedzialności pozwanego nawet za czyn niedozwolony (w sentencji wyroku ustaloną odpowiedzialność odnosi się do wypadku przy pracy) nie jest dopuszczalne na podstawie art. 189 k.p.c.

Samo ustalenie, że zdarzenie było czynem niedozwolonym z możliwą odpowiedzialnością na zasadzie winy lub ryzyka, jednak bez żądania odszkodowania, nie jest dopuszczalne, gdyż zasadniczo sprowadza się do oceny faktów, a nie ustalenia prawa (odpowiedzialności).

Odwołanie się do wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. nie było zasadne, gdyż taki wyrok wydaje się w sprawie o odszkodowanie i można przesądzić w nim zasadę, czyli wszystkie elementy odpowiedzialności (związek przyczynowy, szkodę, zasadę odpowiedzialności), a jedynie wysokość odszkodowania należy do wyroku końcowego.

Wyrok SN z dnia 14 maja 2009 r., II PK 282/08

Standard: 25135 (pełna treść orzeczenia)

Na podstawie art. 189 KPC powód może żądać ustalenia, że pozwany ponosi odpowiedzialność za mogące nastąpić w przyszłości skutki wypadku przy pracy. Interes prawny może polegać na przerwaniu wyrokiem sądowym biegu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie drugie KC.

Wyrok SN z dnia 28 października 1999 r., II UKN 176/99

Standard: 35641 (pełna treść orzeczenia)