Wynagrodzenie zarządcy rzeczy wspólnej i zwrot wydatów na rzecz (art. 205 k.c. w zw. z art. 615 i art. 939 k.p.c.)

Zadaniem zarządcy wyznaczonego przez sąd na podstawie art. 203 KC jest przede wszystkim prowadzenie racjonalnej gospodarki nieruchomością. Sprawowanie tego zarządu nie ma ściśle określonych ram czasowych i - w przeciwieństwie do zarządu w toku egzekucji z nieruchomości - nie zmierza do pozbawienia współwłaściciela lub użytkownika wieczystego jego prawa. W istocie zarządca wyznaczony przez sąd na podstawie art. 203 KC zastępuje współwłaścicieli w wykonywaniu prawa i obowiązku współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.

Obydwa porównywane rodzaje zarządu łączy wspólny cel, jakim jest wykonywanie czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki w interesie uczestników postępowania. Różnice między nimi nie są natomiast na tyle znaczące, by uzasadniały wyłączenie stosowania art. 939 § 4 KPC do roszczenia zarządcy wyznaczonego przez sąd o zwrot wydatków poniesionych na wspólną nieruchomość, a przez to uzasadniały dochodzenie tego roszczenia w drodze odrębnego powództwa. Sprzeciwiają się temu przede wszystkim dyrektywy wykładni funkcjonalnej, rozstrzyganie bowiem o roszczeniu zarządcy o zwrot poniesionych wydatków nie powinno być oderwane od nadzoru sądu nad sprawowaniem zarządu, w ramach którego zarządca składa sądowi w wyznaczonych terminach sprawozdania ze swych czynności.

Rozstrzygnięcie o żądaniu zwrotu wydatków wymaga zbadania niezbędności poniesionego wydatku oraz jego związku z czynnościami zarządu, co z kolei łączy się z całościową oceną prawidłowości sprawowania zarządu. W ramach tej oceny również nie można abstrahować od badania, czy poczynione przez zarządcę wydatki były uzasadnione. Za celowe trzeba więc uznać rozstrzyganie o zwrocie wydatków zarządcy w ramach jednego postępowania nieprocesowego.

Jedynie w ramach nadzoru nad sprawowaniem zarządu związanego ze współwłasnością sąd może całościowo ocenić przesłanki rozstrzygnięcia o zwrocie poniesionych wydatków. Wydane w tym postępowaniu postanowienie powinno stanowić tytuł egzekucyjny i podlegać wykonaniu bez potrzeby ponownego występowania na drogę sądową.

Uchwała SN z dnia 10 października 2014 r., III CZP 71/14

Standard: 17187 (pełna treść orzeczenia)

Od postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie przyznania wynagrodzenia zarządcy (art. 939 § 1 w związku z art. 615 k.p.c.) przysługuje apelacja.

Zarządcy, którym jest współwłaściciel lub osoba związana z współwłaścicielami stosunkiem prawnym zawiązanym na podstawie umowy lub orzeczenia sądu wydanego na podstawie art. 203 k.c., przysługuje prawo żądania wynagrodzenia z tytułu sprawowania zarządu (art. 939 § 1 w związku z art. 615 k.p.c. oraz art. 205 k.c.). Orzeczenie w tym przedmiocie nie jest więc rozstrzygnięciem wpadkowym, formalnym lub mającym charakter incydentalny; przeciwnie, dotyczy uprawnienia materialnoprawnego, wynikającego ze sprawowania zarządu rzeczą wspólną, należy je zatem zaliczyć do orzeczeń co do istoty sprawy w rozumieniu art. 518 k.p.c., niezależnie od tego, czy zostało wydane łącznie z postanowieniem o ustanowieniu zarządcy, czy – jeżeli zaszły ku temu istotne powody – później.

Pogląd taki został już wyrażony w piśmiennictwie oraz w judykaturze i należy go podzielić (por. uz. uchwały SN z dnia 31 stycznia 2001 r., III CZP 51/00).

Poglądowi temu nie przeczy stanowisko zajęte przez SN w uchwale z dnia 8 maja 1975 r., III CZP 26/75, w której stwierdzono, że na postanowienie o przyznaniu opiekunowi wynagrodzenia określonego w art. 162 § 2 k.r.o. przysługuje zażalenie. Niezależnie od różnic między wynagrodzeniem należnym zarządcy nieruchomości a wynagrodzeniem przysługującym opiekunowi, trzeba podkreślić, że wymieniona uchwała zapadła przed zmianą art. 162 k.r.o. (ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 220, poz. 1431), w wyniku której przekształceniu uległa nie tylko konstrukcja uprawnienia do wynagrodzenia przysługującego opiekunowi za sprawowanie opieki, ale także jego funkcja publiczna. Współcześnie, po zmianach ustrojowych dokonanych w latach 90., trudno bronić tezy, że wynagrodzenie za wykonaną pracę, a zwłaszcza orzekanie o jego przysługiwaniu i wysokości, stanowi kwestię formalną, wpadkową. Nie bez znaczenia jest również fakt, że po wydaniu omawianej uchwały zmieniła się aksjologia formująca poglądy na istotę i znaczenie środków odwoławczych.

Uchwała SN z dnia 18 marca 2011 r., III CZP 140/10

Standard: 24992 (pełna treść orzeczenia)