Prawo oskarżonego do podawania nieprawdy, kłamania
Prawa i obowiązki oskarżonego w postępowaniu (art. 74 k.p.k.) Prawo oskarżonego do składania wyjaśnień (art 175 k.p.k.) Zasada prawa do obrony (art. 42 ust. 2 konstytucji i art 6 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Gwarancja wolności od samooskarżenia nie jest realizacją tzw. „prawa do kłamstwa”. Pojawiające się niekiedy i błędnie (być może celowo) przywoływane pojęcie łączące pojęcie „prawa” – tj. reguł pozostających w zgodzie z przyjętymi powszechnie wzorami postępowania, choćby moralnymi - używane tu w rozumieniu uprawnienia procesowego, pozostaje w oczywistej i logicznej sprzeczności z kłamstwem jako świadczeniem nieprawdy, zasługującym zawsze na moralne potępienie i sprzecznym z powszechnie akceptowanymi normami zachowania. Nie istnieje więc co oczywiste „prawo do kłamstwa”, choćby jako sprzeczność sama w sobie i naruszenie norm etycznych. Termin ten zatem nie może być w sposób racjonalny łączony z wyłączeniem odpowiedzialności karnej, wynikającym w istocie z kolizji innej gwarancji jednostki, tj. z zakazu zmuszania do samooskarżania. Wyłączenie to, dokonane jak wskazano wyżej według jasnego kryterium podmiotowego, jest formą szczególnego przywileju ograniczonej funkcjonalnie bezkarności, ale nie jest „prawem” do kłamstwa jako takim. Zatem o ile nie istnieje tzw. prawo do kłamstwa, o tyle istnieje przywilej bezkarności za składanie nieprawdziwych zeznań z obawy o własną odpowiedzialność karną.
Postanowienie SN z dnia 10 grudnia 2020 r., I KK 58/19
Standard: 52675 (pełna treść orzeczenia)
Prawo oskarżonego do obrony jest wyraźnie określone i sformułowane w art. 74 § 1 k.p.k. i stanowi ono, że oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności, nie oznacza to jednak, że może on mówić nieprawdę.
Przepis art. 74 § 1 k.p.k. w zw. z art. 386 § 1 k.p.k. zapewnia osobie oskarżonej prawo składania wyjaśnień, albo odmówienia ich w całości, czy odmówienia odpowiedzi na poszczególne pytania, nie przyznaje jednak prawa do podawania nieprawdy. Określony tym przepisem zakaz żądania dostarczania dowodów przeciwko sobie - samooskarżania - wyraża jedynie niedopuszczalność zmuszania, by oskarżony sam się oskarżył, oznacza więc brak sankcji za mówienie nieprawdy. Żaden zaś przepis prawny, ani norma moralna nie zezwala na mówienie nieprawdy, nawet oskarżonemu.
Brak sankcji za mówienie nieprawdy nie jest tożsamy z zezwoleniem na kłamstwo.
Podawanie nieprawdy nie jest alternatywą dla prawa powstrzymywania się od samooskarżania. (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 22 września 1994 r. II Akr 160/94).
Wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6 kwietnia 2018 r., II AKa 48/18
Standard: 24889 (pełna treść orzeczenia)