Wznowienie postępowania przez następców prawnych stron postępowania

W piśmiennictwie zgodnie przyjmuje się, że do wniesienia skargi o wznowienie postępowania uprawnieni są także następcy prawni stron. Podkreśla się przy tym, że mogą być nimi jedynie następcy, których wejście zamiast strony nie jest uzależnione od zgody podmiotów występujących dotychczas w sprawie. Legitymowanymi do wniesienia skargi o wznowienie są zatem następcy prawni, którzy wchodzą do procesu w wyniku sukcesji spowodowanej śmiercią strony lub utratą przez nią zdolności sądowej. Skarga ta nie przysługuje natomiast podmiotom, które weszły w prawa stron w następstwie sukcesji szczególnej, np. wskutek zbycia rzeczy objętej sporem.

Pogląd taki wyraził również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 marca 2007 r., II CZ 20/07 (nie publ.), przyjmując, że niedopuszczalne jest wystąpienie ze skarga o wznowienie postępowania przez nabywcę rzeczy lub prawa bez zgody strony przeciwnej.

Zapatrywanie to – w świetle art. 192 pkt 3 k.p.c. – jest w pełni uzasadnione. Zgodnie z tym przepisem, zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Celem tego unormowania jest stabilizacja postępowania sądowego z chwilą doręczenia pozwu. Mimo zbycia rzeczy lub praw objętych sporem, zarówno przez jedną, jak i drugą stronę, a nawet przez obie strony, zbywca zachowuje legitymację procesową. Ustawodawca w ten sposób chroni stronę przeciwną przed ujemnymi skutkami zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem.

Zasadą jest więc pozostanie w procesie zbywcy, a wstąpienie w jego miejsce nabywcy - wyjątkiem.

Przedstawiony cel art. 193 pkt 3 k.p.c. i jego funkcja w procesie pozostają aktualne również na etapie postępowania kasacyjnego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 57/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 62) oraz postępowania wywołanego skargą o wznowienie postępowania (art. 406 k.p.c.). Zastosowanie tej reguły w tym ostatnim postępowaniu nie prowadzi do naruszenia zakazu rozpoznania sprawy na nowo z przekroczeniem granic zakreślonych podstawą wznowienia (art. 412 § 1 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 21 stycznia 2009 r., III CSK 248/08

Standard: 24874 (pełna treść orzeczenia)

Funkcja art. 192 pkt 3 k.p.c. w zakresie ochrony interesu prawnego strony przeciwnej przejawia się szczególnie w tym, że dopiero w wypadku wyrażenia przez nią zgody może dojść do wstąpienia nabywcy w miejsce zbywcy. Strona przeciwna ma bowiem istotny interes (prawny) w tym, aby zmiana podmiotowa dokonana w toku procesu nie pociągała za sobą konieczności prowadzenia procesu z inną osobą niż utrwalona aktem doręczenia pozwu.

W sprawie niniejszej strona przeciwna, powodowa, w piśmie procesowym w sposób jednoznaczny nie wyraziła zgody na wstąpienie przez skarżącą w miejsce zbywcy i wystąpienie przez nią ze skargą o wznowienie procesu. W konsekwencji Sąd Apelacyjny zasadnie tę skargę odrzucił. Bez znaczenia prawnego dla tego rozstrzygnięcia miały podniesione w zażaleniu okoliczności dotyczące postępowania klauzulowego.

Postanowienie SN z dnia 28 marca 2007 r., II CZ 20/07

Standard: 24876 (pełna treść orzeczenia)