Współuczestnictwo materialne w przypadku wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników

Pomiędzy pracownikami pozwanymi w sprawie o odszkodowanie z tytułu wspólnej odpowiedzialności materialnej nie występuje współuczestnictwo konieczne (art. 72 § 2 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 9 marca 2005 r., I PZ 35/04

Standard: 26654 (pełna treść orzeczenia)

W orzecznictwie i doktrynie panuje pogląd, że w przypadku odpowiedzialności kilku pracowników na zasadach wspólnej odpowiedzialności materialnej mamy współuczestnictwo materialne, gdyż obowiązki pozwanych oparte są na tej samej (a nie takiej samej) podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 1 in fine KPC). W związku z tym w takich sprawach wartość przedmiotu sporu, służąca właściwości rzeczowej sądu, stanowi suma dochodzonych roszczeń od poszczególnych pracowników (por. postanowienie SN z dnia 9 marca 1967 r., I PZ 10/67).

Mogłoby to sugerować, że także dla określenia wartości przedmiotu zaskarżenia w takich sprawach należałoby zliczyć wartość roszczeń dochodzonych przeciwko poszczególnym pozwanym. Sąd Najwyższy zważył jednak, że w tym zakresie przy nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego nastąpiła istotna zmiana. Zgodnie bowiem z przepisem art. 384 KPC (w brzmieniu sprzed nowelizacji) sąd rewizyjny mógł z urzędu rozpoznać sprawę na rzecz współuczestników materialnych, którzy wyroku nie zaskarżyli. Dotyczyło to obu form współuczestnictwa materialnego, a więc zarówno sytuacji, gdy ich prawa lub obowiązki były wspólne, jak i sytuacji, gdy były oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Oznaczało to więc, że zaskarżenie wyroku przez jednego lub przeciwko jednemu ze współuczestników materialnych prowadziło do możliwości rozpoznania sprawy względem wszystkich współuczestników i nieuprawomocnienia się zaskarżonego wyroku w stosunku do współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli. Stanowiący odpowiednik tego przepisu art. 378 § 3 KPC po nowelizacji Kodeksu stwierdza, że sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa i obowiązki są wspólne także dla tych współuczestników. Wynika z tego w sposób niewątpliwy, że przepis art. 378 § 3 KPC jest obecnie ograniczony tylko do jednej z form współuczestnictwa materialnego i nie dotyczy przypadku, w którym współuczestnictwo materialne wynika z tej samej podstawy faktycznej i prawnej ich praw lub obowiązków. Przy tej formie współuczestnictwa materialnego zaskarżenie wyroku przez jednego lub przeciwko jednemu ze współuczestników powoduje uprawomocnienie się wyroku w stosunku do pozostałych współuczestników, którzy go nie zaskarżyli (przeciwko, którym wyroku nie zaskarżono).

Przepis ten ma zastosowanie odpowiednio do zaskarżenia wyroku drugiej instancji skargą kasacyjną (art. 39319 KPC). Prowadzi to do wniosku, że po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, w fazie postępowań odwoławczych (apelacyjnego i kasacyjnego) zostaje zerwana materialna więź łącząca współuczestników materialnych, których współuczestnictwo opiera się na tożsamości podstawy faktycznej i prawnej ich praw lub obowiązków. W fazie postępowań odwoławczych więź prawna ich łącząca jest zbliżona do współuczestnictwa formalnego i dlatego wartość przedmiotu zaskarżenia dla oceny dopuszczalności kasacji należy oceniać odrębnie dla roszczeń skierowanych przeciwko każdemu z pozwanych. Nie budzi przecież wątpliwości, że w przypadku gdyby powództwo zostało uwzględnione, a zaskarżył wyrok sądu drugiej instancji tylko jeden z pozwanych (wyrok uprawomocniłby się względem pozostałych pozwanych), to dopuszczalność takiej kasacji zależałaby od przekroczenia kwoty pięciu tysięcy złotych wartości przedmiotu zaskarżenia, czyli wartości uwzględnionego przeciwko temu pozwanemu roszczenia. Strona powodowa nie może być w tym zakresie odmiennie traktowana, zwłaszcza że od jej woli zależy zakres zaskarżenia orzeczenia w ujęciu podmiotowym.

Biorąc to pod rozwagę należało uznać kasację za niedopuszczalną wobec pozwanych, w stosunku do których wartość roszczeń była niższa niż pięć tysięcy złotych, gdyż w tej części wartość przedmiotu zaskarżenia nie może być wyższa. Prowadzi to do odrzucenia kasacji.

Postanowienie SN (7) z dnia 17 stycznia 1997 r., I PKN 65/96

Standard: 15996 (pełna treść orzeczenia)