Nadzór prokuratora nad śledztwem prowadzonym przez finansowy organ (art. 151c k.k.s.)

W nowym art. 151c § 3 KKS zastrzeżono, że w wypadkach innych niż wskazane w przedstawionych wyżej § 1 i 2 tego przepisu, nadzór nad dochodzeniem sprawuje organ nadrzędny nad organem finansowym je prowadzącym.

Analizując to nowe rozwiązanie należy zauważyć, że zostało ono umieszczone w ostatniej jednostce redakcyjnej art. 151c KKS, a więc po regulacji objętej § 2 tego przepisu, w którym - jak już wcześniej wskazano - unormowano te sytuacje, w jakich w grę wchodzi tzw. nadzór prokuratorski z mocy prawa, w tym przewidziany w art. 122 § 2 zd. 2 i § 3 KKS. Chodzi zatem o przypadki, w których prokurator przejmuje nadzór ex lege przy dokonywaniu niektórych tylko, wpadkowych, czynności w dochodzeniu prowadzonym przez organ finansowy, podejmując stosowne decyzje na wniosek takiego organu.

Od 1 lipca 2015 r. nowy art. 151c § 3 KKS wyraźnie zastrzega, że w wypadkach innych niż wskazane w jego § 2, który normuje nadzór prokuratora nad dochodzeniem organu finansowego w sytuacjach obrony obligatoryjnej, przejęcia sprawy do swojego prowadzenia oraz niektórych decyzji wpadkowych prokuratora w trakcie dochodzenia, nadzór nad dochodzeniem organu finansowego sprawuje właśnie organ nad nim nadrzędny.

Powyższe nowe rozwiązanie wyraźnie wskazuje, że nie można w żadnej mierze zaakceptować wyrażanego przez niektórych autorów stanowiska o możliwości funkcjonowania w postępowaniu karnym skarbowym, jednoczesnego nadzoru nad dochodzeniem prowadzonym przez organy finansowe, przez prokuratora oraz przez nadrzędny organ finansowy (tak np. W. Jasiński, W. Szydło (w:) J. Skorupka[red], Skarga, op.cit., s. 104).                       

W sprawach karnych skarbowych, odmiennie niż na gruncie powszechnej procedury karnej, każde postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, a więc zarówno śledztwo, jak i dochodzenie, powinno być zakończone w ciągu 3 miesięcy (art. 153 § 1 zd. 1 KKS). Gdyby jednak nie zakończono go w tym terminie, przedłużyć ten okres do 6 miesięcy organom finansowym mogą ich organy nadrzędne, a jedynie, gdy postępowanie prowadzi lub nadzoruje prokurator, prokurator bezpośrednio nad nim przełożony (art. 153 § 1 zd. 2 KKS). Dalsze przedłużenie, już tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może nastąpić, bez względu na to, kto prowadzi owo postępowanie, decyzją właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego (art. 153 § 1 zd. 3 in principio KKS).

W doktrynie istnieje wprawdzie pewna rozbieżność, co do tego, o jakiego prokuratora w tym wypadku chodzi. Niektórzy autorzy przyjmują bowiem, że owym prokuratorem bezpośrednio przełożonym jest ten prokurator, który byłby właściwy do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem w wypadkach wskazanych w art. 122 § 2 zd. 2 KKS (tak np. J. Zagrodnik (w:) L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2014, s. 913). Inni jednak wywodzą, że chodzi tu o właściwego dla siedziby danego finansowego organu postępowania przygotowawczego Prokuratora Rejonowego, podkreślając zarazem, że stosownie do obowiązującej w prokuraturze zasady indyferencji może to uczynić także prokurator innego szczebla (tak np. T. Razowski (w:) P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks, op.cit., s. 1056), bądź że chodzi tu jednak o prokuratora bezpośrednio przełożonego nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym postępowanie i to także ów przełożony takiego prokuratora jest właściwy dla przedłużenia trwania dochodzenia, jeżeli przedłużenia na okres do 6 miesięcy dokonywał organ nieprokuratorski (zob. A. Wielgolewska, op.cit., s. 524). Wskazuje się wreszcie także, iż o owym przedłużeniu winien zdecydować jedynie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem uprawnionym do nadzoru nad dochodzeniem, a uprawnionym do omawianego nadzoru jest prokurator, który jest właściwy do dokonywania czynności wskazanych w art. 122 § 2 KKS (zob. np. M. Świetlicka, Termin zakończenia postępowania przygotowawczego o czyny karne skarbowe. Komentarz praktyczny, LEX/el. 2015, czy T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009, s. 629).

Mając na uwadze, że w omawianym przepisie wyraźnie mowa jest o właściwym prokuratorze bezpośrednio przełożonym, a przy tym w dalszym fragmencie art. 153 § 1 zd. 3 KKS, w odniesieniu do przedłużenia śledztwa, które zawsze co najmniej podlega nadzorowi prokuratora, o prokuratorze nadrzędnym, to należy aktualnie przyjąć, że chodzi tu o prokuratora bezpośrednio przełożonego nad prokuratorem, który byłby właściwy do dokonywania czynności przewidzianych dla tego organu w art. 122 § 2 KKS, czyli o Prokuratora Rejonowego.

Uchwała SN (7) SN z dnia 28 stycznia 2016 r., I KZP 13/15

Standard: 24685 (pełna treść orzeczenia)