Przejście wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny w okolicznościach określonych w art. 788 § 1 k.p.c.

Wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, z których wynika przejście wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny w okolicznościach określonych w art. 788 § 1 k.p.c., stanowią dowód uzasadniający nadanie tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko dłużnikowi zbywcy wierzytelności klauzuli wykonalności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego.

Wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, z których wynika przejście wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny w okolicznościach określonych w art. 788 § 1 k.p.c., stanowią dowód uzasadniający nadanie tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko dłużnikowi zbywcy wierzytelności klauzuli wykonalności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego.

Artykuł 788 § 1 k.p.c. stanowi, że w postępowaniu klauzulowym następstwo po stronie wierzyciela lub dłużnika musi zostać wykazane w sposób kwalifikowany – dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Dokument urzędowy, o jakim mowa w tym przepisie, definiować należy przez odwołanie się do art. 244 § 1 k.p.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 125/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 51).

Artykuł 194 u.f.i. wskazuje jakie dokumenty sporządzone przez fundusz sekurytyzacyjny mają moc prawną dokumentów urzędowych. Są to księgi rachunkowe funduszu, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności. Każdy z tych dokumentów spełnia zatem wymagania art. 788 § 1 k.p.c. w zakresie formy.

W doktrynie i orzecznictwie zagadnienie, w jaki sposób przejście uprawnień lub obowiązków powinno być ujęte w dokumencie, by uznać go za podstawę do nadania klauzuli w drodze przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c., ogranicza się do wniosku, że dokument taki powinien umożliwiać stwierdzenie, że przejście rzeczywiście nastąpiło. Decyduje zatem każdorazowo treść konkretnego, poddawanego ocenie dokumentu, przy czym ocena ta powinna być prowadzona przy zachowaniu reguł wykładni, uwzględniać więc powinna także okoliczności powstania dokumentu i uwarunkowania, w jakich funkcjonuje podmiot, który go wystawił.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za dokument urzędowy potwierdzający przejście wierzytelności uznane zostało orzeczenie sędziego-komisarza zatwierdzające plan podziału funduszów masy upadłości, w którym – sprzecznie z przepisami Prawa upadłościowego – przyznano wierzycielom wierzytelności przypadające upadłemu względem osób trzecich (uchwała SN z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 125/96).

Z kolei w wyroku z dnia 9 maja 2002 r., II CKN 803/00 Sąd Najwyższy uznał, że dokumentem potwierdzającym przejście egzekwowanego zobowiązania na inną osobę może być odpis wyroku, z którego części wstępnej wynika następstwo prawne dłużnika. Jak już była o tym mowa, art. 194 u.f.i. wymienia trzy kategorie dokumentów obdarzonych mocą dokumentów urzędowych: księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego, wyciągi z tych ksiąg sporządzone w odpowiedniej formie, oraz oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności, również sporządzone w odpowiedniej formie.

Dwie pierwsze kategorie rozważać można wspólnie, oczywiste jest bowiem, że wyciągi z ksiąg rachunkowych muszą oddawać treść tych ksiąg. Jeżeli więc treść ksiąg pozwala na stwierdzenie przejścia wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny, to wyciąg z tych ksiąg, jeżeli obejmuje te dane z ksiąg, które umożliwiają ustalenie, że fundusz nabył określoną wierzytelność, stanowią tak samo miarodajny dowód jak księgi.

Na podstawie analizy zapisów na poszczególnych kontach ksiąg rachunkowych da się ustalić, iż w określonej dacie fundusz sekurytyzacyjny nabył konkretną wierzytelność od konkretnego podmiotu. Podobne wnioski wyciągali komentatorzy art. 95 ust. 1 Pr.bank., omawiający walory ksiąg rachunkowych banku oraz wyciągów z tych ksiąg, również dysponujących mocą dokumentów urzędowych. Stanowisko, że księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego lub wyciągi z tych ksiąg mogą stanowić dokumenty, jakich wymaga art. 788 § 1 k.p.c., wspiera treść art. 195 ust. 1 u.f.i. , z którego wynika, że wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu może potwierdzać nabycie przez fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności lub puli wierzytelności zabezpieczonych zastawem lub hipoteką i stanowić podstawę do wpisu zmian dotychczasowego wierzyciela w księdze wieczystej lub rejestrze zastawów.

Artykuł 34 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) wymaga indywidualizacji wierzytelności zabezpieczonej i wykazania, że nabycie nastąpiło od konkretnego podmiotu, a zatem ustawodawca zakładał, że wyciąg będzie zawierał dostatecznie sprecyzowane dane. O tym jednak, czy konkretny wyciąg wykazuje przejście uprawnień na fundusz w sposób spełniający kryteria przewidziane w art. 788 § 1 k.p.c., nie można przesądzić w sposób abstrakcyjny, lecz badając konkretny wyciąg, lub korespondujące ze sobą wyciągi. Trzeba pamiętać, że każda jednostka, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o rachunkowości, prowadzi księgi rachunkowe według sposobu odpowiadającego przyjętym przez nią zasadom rachunkowości, co może rzutować na stopień czytelności i szczegółowości poszczególnych zapisów, a w konsekwencji przesądzać to, czy zapis księgowy operacji polegającej na nabyciu przez fundusz puli wierzytelności pozwoli na ich indywidualizację w stopniu wystarczającym do uznania, że wśród nabytych wierzytelności znajduje się wierzytelność stwierdzona tytułem egzekucyjnym, którego dotyczy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 § 1 k.p.c.

 Uchwała SN z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 101/07

Standard: 24588 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy