Sekurytyzacja i fundusze sekurytyzacyjne

Fundusz sekurytyzacyjny należy do grupy funduszy inwestycyjnych zamkniętych i może działać jako fundusz standaryzowany oraz niestandaryzowany (art. 185 i 187 u.f.i.). Działalność funduszu sekurytyzacyjnego polega na emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności (art. 183 ust. 1 u.f.i.). Procedura ta jest elementem szerszego procesu sekurytyzacji polegającego na emitowaniu papierów wartościowych, których zabezpieczeniem ekonomicznym są określone wierzytelności. W zależności od rodzaju transakcji, jeżeli sekurytyzowane są wierzytelności bankowe, bank zawiera z funduszem sekurytyzacyjnym umowę przelewu wierzytelności (art. 92a ust. 1 pk 1 Pr.bank.), w wyniku czego staje się wierzycielem w miejsce banku, bądź umowę o subpartycję, w konsekwencji której nie przechodzi do przejścia wierzytelności, lecz jedynie związanego z nimi ryzyka ekonomicznego. Wynika z tego, że fundusz sekurytyzacyjny jest z reguły nabywcą wierzytelności bankowych, nie można zatem przyjąć, iż w toku postępowania nakazowego staje się on podmiotem bardziej uprzywilejowanym w stosunku do zbywcy, którym jest bank mogący uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wyłącznie na podstawie art. 485 § 3 k.p.c., po przestawieniu dokumentu potwierdzającego doręczenie dłużnikowi wezwania do zapłaty. Takiego wymogu nie przewiduje art. 485 § 1 pkt 1 k.p.c., z którego może skorzystać fundusz sekurytyzacyjny na podstawie wyciągu z własnych ksiąg. Polepszenie sytuacji nabywcy wierzytelności w stosunku do jego zbywcy nie jest uzasadnione.

Uchwała SN z dnia 7 października 2009 r., III CZP 65/09

Standard: 53836 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Sekurytyzacja jest procesem ekonomicznym mającym za cel uzyskanie środków finansowych z wierzytelności przez emisję papierów wartościowych, których wykup zabezpieczają sekurytyzowane wierzytelności. Myślą przewodnią tego procesu jest stworzenie sytuacji, która pozwala na zmniejszenie ryzyka inwestorów lokujących środki w tak zabezpieczonych papierach, czyniąc je bardziej atrakcyjnymi i pozwalając zwiększyć ich wartość. Następuje to przez powołanie odrębnego podmiotu prawnego, którego sytuacja i pozycja ekonomiczna gwarantuje wyższą wiarygodność kredytową niż posiadana przez podmiot zainteresowany pozyskaniem środków z posiadanych wierzytelności (inicjatora sekurytyzacji). Realizując tę koncepcję, ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych wprowadziła do polskiego systemu instytucji finansowych fundusze sekurytyzacyjne, ukształtowane jako fundusze inwestycyjne szczególnego typu (art. 183 i nast. u.f.i. ).

Fundusz sekurytyzacyjny należy do grupy funduszy inwestycyjnych zamkniętych i może działać w dwóch formach – jako fundusz standaryzowany oraz niestandaryzowany. Formy te mają inną konstrukcję prawną (art. 185 i 187 u.f.i. ), różni je też poziom ryzyka inwestycyjnego.

Najogólniej mówiąc, fundusz standaryzowany jest funduszem „bezpieczniejszym”. Tworzony jest jako fundusz z wydzielonymi subfunduszami stanowiącymi zamknięte całości, o stosunkowo jednolitej puli wierzytelności, które nie mogą być podstawą kolejnych emisji certyfikatów.

Fundusz niestandaryzowany nie może mieć wydzielonych subfunduszy i ma większa swobodę wyboru lokat. Ryzyko inwestycyjne jest w tym wypadku wyższe, w związku z czym ustawowo ograniczony został krąg potencjalnych uczestników takiego funduszu.

Działalność funduszu sekurytyzacyjnego polega na emisji papierów wartościowych – certyfikatów inwestycyjnych – w celu zgromadzenia środków, przeznaczonych na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności (art. 183 ust. 1 u.f.i. ). Pozyskane prawa majątkowe, stanowiące przelane na fundusz wierzytelności lub przekazane mu same prawa do świadczeń z wierzytelności, pozostających przy dotychczasowym wierzycielu, a konkretnie ich realizacja, są podstawą zaspokojenia roszczeń inwestorów, którzy zakupili certyfikaty inwestycyjne funduszu.

Sekurytyzacji podlegać mogą wierzytelności bankowe; w takim wypadku fundusz sekurytyzacyjny zawiera z bankiem umowę przelewu wierzytelności (art. 92a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz.U. Nr 72. poz. 665 ze zm. – dalej: "Pr.bank.") lub umowę o subpartycypację (art. 92a ust. 1 pkt 2 Pr.bank.), a więc umowę o przeniesienie praw do świadczeń z wierzytelności banku.

Przelew wierzytelności banku na fundusz sekurytyzacyjny, z zastrzeżeniem art. 326 ust. 2 u.f.i., dotyczącym wierzytelności banku z tytułu umów kredytu zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy o funduszach inwestycyjnych, w których kredytobiorca nie dotrzymał uzgodnionych warunków udzielenia kredytu, wymaga zgody dłużnika banku, będącego stroną czynności dokonanej z bankiem, wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 92c ust. 1 Pr.bank.).

Ponieważ wysokość osiąganego przez fundusz sekurytyzacyjny zysku zależy od stopnia zaspokojenia nabytych przezeń wierzytelności, w projekcie ustawy o funduszach inwestycyjnych zakładano przyznanie funduszom sekurytyzacyjnym prawa do uproszczonego dochodzenia nabytych wierzytelności za pomocą tzw. sekurytyzacyjnego tytułu egzekucyjnego, o konstrukcji analogicznej do bankowego tytułu egzekucyjnego przewidzianego w art. 97 i nast. Pr.bank.

Według art. 195 ust. 1 projektu ustawy o funduszach inwestycyjnych (druk nr 1773 Sejmu IV kadencji), sekurytyzacyjne tytuły egzekucyjne miały dotyczyć wyłącznie wierzytelności nabytych od banku krajowego i wynikających z czynności bankowej, a zatem takich, które mogły być objęte bankowym tytułem egzekucyjnym. W toku prac sejmowych odstąpiono od powyższej koncepcji, a jej ślady pozostały w treści art. 326 ust. 4 oraz art. 92c ust. 1 Pr.bank. w postaci obostrzeń obowiązujących w wypadku dokonywania przelewu na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego lub towarzystwa funduszy sekurytyzacyjnych wierzytelności banku wynikających z czynności dokonanej przez dłużnika z bankiem i zabezpieczenia takiej wierzytelności.

Podsumowując dotychczasowe uwagi stwierdzić należy, że fundusz sekurytyzacyjny może nabywać wierzytelności lub prawa do świadczeń z tytułu wierzytelności i tylko w pierwszym wypadku następuje zmiana wierzyciela. Jeśli przedmiotem sekurytyzacji są wierzytelności banku wynikające z czynności bankowych dokonanych z dłużnikiem, ich przelew na fundusz wymaga dla swej ważności zgody dłużnika takiej wierzytelności (z wyjątkiem przewidzianym art. 326 ust. 4 u.f.i. ). W wypadku innych wierzytelności ich przeniesienie następuje według reguł określonych z art. 509 i nast. k.c.

Uchwała SN z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 101/07

Standard: 24586 (pełna treść orzeczenia)