Służbowy obowiązek zawiadomienia o przestępstwie przez sędziego

Sąd jest instytucją państwową w rozumieniu art. 304 § 2 KPK, rzecz jednak w tym, że pojęcie sądu można ujmować w znaczeniu instytucjonalnym (organ władzy publicznej), w znaczeniu organizacyjnym (urząd państwowy) i w znaczeniu procesowym (skład orzekający). Powstaje więc pytanie, w jakim znaczeniu pojęcie sądu - jako instytucji państwowej, występuje w art. 304 § 2 KPK, a w szczególności, czy przepis ten dotyczy także sądu w znaczeniu procesowym (skład orzekający). Takie stanowisko prezentuje Prokurator Okręgowy przyjmując, że obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa z art. 304 § 2 KPK obciąża skład orzekający, szczególnie wówczas, gdy jest to skład jednoosobowy.

Nie można aprobować poglądu, że w art. 304 § 2 KPK chodzi o sąd w znaczeniu instytucjonalnym i poszukiwać źródła prawnego obowiązku denuncjacji spoczywającego na każdym z sędziów w samej istocie pełnionej przez nich funkcji, bez konieczności wskazania źródła indywidualnego obowiązku zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.

Sąd, zarówno w ujęciu instytucjonalnym, jak i procesowym jest organem powołanym do oceny odpowiedzialności prawnej podmiotów i rozstrzyganiu sporów między nimi. Nie jest więc funkcją sądów inicjowanie ścigania przestępstw, a nałożenie na wszystkich sędziów, jako osób powołanych do bezstronnego osądzenia sprawy, obowiązku zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, może prowadzić do podważenia przekonania stron postępowania, a także społeczeństwa o bezstronności sądu.

Reasumując stwierdzić należy, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest podstaw do pociągnięcia każdego sędziego do odpowiedzialności karnej za tzw. przestępstwo urzędnicze, polegające na niedopełnieniu obowiązku zawiadomienia o przestępstwie, o jakim mowa wart. 304 § 2 KPK. Wynikający z tego przepisu obowiązek prawny zawiadomienia o przestępstwie ciąży na osobach pełniących funkcje kierownicze w instytucji państwowej, jaką jest sąd, lub na osobach ponoszących z innego tytułu szczególną odpowiedzialność w tej instytucji. Do kręgu tych osób nie należał obwiniony sędzia Sądu Okręgowego. Każdemu sędziemu można jedynie przypisać służbowy obowiązek zawiadomienia prezesa sądu o powzięciu informacji o popełnieniu przestępstwa.

Uchwała SN z dnia 23 sierpnia 2007 r., SNO 42/07

Standard: 24577 (pełna treść orzeczenia)