Podległość sędziów Konstytucji i ustawie
Niezawisłość sędziego Prawo do sądu niezawisłego, niezależnego i bezstronnego
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przewidziana w art. 178 ust. 1 Konstytucji formuła podległości sędziego Konstytucji i ustawie ma normatywne znaczenie w dwóch wymiarach - gwarancyjnym i legitymizującym.
Wymiar gwarancyjny charakteryzuje się tym, że zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji, sędzia w procesie orzekania podlega Konstytucji i ustawom. Natomiast orzekając na podstawie rozporządzeń, sędzia jest związany ich normatywną treścią, ale zachowuje prawo do samodzielnej oceny ich konstytucyjności. Sędzia jest zasadniczo związany rozstrzygnięciami wynikającymi z ostatecznych decyzji administracyjnych, przy czym decyzja nie może wkraczać w obszar zastrzeżony dla sędziowskiego wymiaru sprawiedliwości. Trybunał w dotychczasowym orzecznictwie podkreślał, że zasada niezawisłości sędziowskiej ma charakter instrumentalny w stosunku do zasady prawa do sądu. Niedopuszczalność jakiejkolwiek ingerencji z zewnątrz lub wywierania nacisku na sędziego zapewnia bowiem neutralność sędziego i gwarantuje obiektywne postępowanie przed sądem na podstawie Konstytucji i ustaw (zob. np. orzeczenie TK z 9 listopada 1993 r., sygn. K 11/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 37 i wyroki TK z: 27 stycznia 1999 r., sygn. K 1/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 3; 27 marca 2013 r., sygn. K 27/12; 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12).
W zakresie wymierzania sprawiedliwości obowiązuje całkowity zakaz ingerencji organów władzy ustawodawczej i wykonawczej w działania sądów i trybunałów. W sferze administrowania działalnością sądów i Trybunałów ingerencja taka jest dopuszczalna, jednak w sposób, który nie może, nawet pośrednio, oddziaływać na sferę orzeczniczą. Rolą władzy wykonawczej może być jedynie sprawowanie nadzoru nad działalnością administracyjną sądów (zob. wyrok TK z 14 października 2015 r., sygn. Kp 1/15, OTK ZU nr 9/A/2015, poz. 147).
Sformułowane w art. 178 ust. 1 Konstytucji zasady mają również wymiar legitymizujący władzę sędziego. Sędzia podlega Konstytucji i ustawom, czyli aktom normatywnym kształtującym prawo powszechnie obowiązujące. Taki układ źródeł prawa będących podstawą orzeczeń stanowi uzasadnienie wiążącego charakteru sędziowskich rozstrzygnięć.
Wyrok TK z dnia 8 listopada 2016 r., P 126/15, OTK-A 2016/89
Standard: 2827 (pełna treść orzeczenia)
Sędzia w sprawowaniu swego urzędu nie jest niezawisły od ustawy, przeciwnie, ustawa determinuje jego czynności w sensie bezwzględnym, przy czym w istocie chodzi o podporządkowanie sędziego całemu, w zasadzie, systemowi źródeł obowiązującego prawa.
Podporządkowanie sędziego ustawie należy rozumieć jako postulat praworządności decyzji a nie postulat uczestnictwa sądu w tworzeniu prawa. System prawa polskiego oparty jest na rozgraniczeniu działalności prawotwórczej (legislacyjnej) i działalności polegającej na interpretowaniu oraz stosowaniu prawa. U podstaw tej zasady leży świadomość odrębności prawnoustrojowych działalności ustawodawczej i funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.
Niewątpliwie wykładnia pozostaje w sferze zjawisk normatywnych, jednakowoż funkcja wykładni nie może przekształcić się w funkcję legislacyjną.
Akt wykładni prawa dokonywany przez sędziego nie może być zgodny li tylko z jego sumieniem. Prawo do twórczej wykładni niewątpliwe nie stanowi dla sędziego podstawy do dowolnego kształtowania treści interpretowanych przepisów. Sędzia ma prawo i obowiązek identyfikacji treści przepisów ale z uwzględnieniem zarówno podstawowych zasad prawa jak i znanych metod wykładni i tych granic nie może przekroczyć.
Związanie sędziego ustawą (art. 178 ust. 1 Konstytucji) obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca
Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2015 r., SNO 13/15
Standard: 63447 (pełna treść orzeczenia)