Przyczynienie się pracodawcy lub innej osoby do powstania szkody (art. 117 § 1 k.p.)

Jeśli przemawiają za tym miarodajne fakty, sąd ma obowiązek rozważyć czy doszło do „przyczynienia się” pracodawcy lub innych osób do powstania albo zwiększenia szkody. Przesądzenie tej okoliczności nakłada na sąd kolejny obowiązek - zredukowanie wysokości odpowiedzialności za szkodę.

Art. 117 § 1 k.p. wpisuje się w ideę, zgodnie z którą zatrudniony powinien odpowiadać wyłącznie za efekt własnego zachowania.

Do kręgu „innych osób” należą pozostali pracownicy zatrudnieni w zakładzie pracy, w tym także przełożeni, jak również osoby w odmienny sposób związane lub niezwiązane z pracodawcą. Nie ma przy tym znaczenia, czy osobom tym można przypisać winę w przyczynieniu się do powstania lub zwiększenia szkody. Ważne jest jednak, że zachowanie tych osób musi pozostawać w normalnym związku przyczynowym ze szkodą (wyrok SN z dnia 21 marca 1985 r., IV PR 32/85).

Przyczynienie się pracodawcy może przybierać różną postać. Wiąże się często z niewłaściwą organizacją procesu świadczenia pracy, nieprawidłowymi nakładami, niedostarczeniem odpowiednich produktów, niezbędnych do realizacji zadań przez pracownika. Podkreśla się jednak, że zła organizacja pracy i brak nadzoru tylko wówczas uzasadniają obniżenie odszkodowania, gdy w ich wyniku pracownik, pomimo dołożenia szczególnej staranności, nie mógł należycie wykonać nałożonych na niego obowiązków (wyrok SN z dnia 11 kwietnia 1973 r., II PR 441/72).

Treść art. 117 § 1 k.p. wskazuje na dwuetapowość procesu poznawczego. W pierwszej kolejności konieczne jest przesądzenie, czy pracodawca lub inne osoby przyczyniły się do powstania lub zwiększenia szkody, w drugim następuje oszacowanie stopnia tego przyczynienia, co wiąże się ze zredukowaniem wartości odszkodowania, które ma zapłacić pracownik (wyrok SN z dnia 4 maja 1979 r., IV PR 92/79).

Art. 117 § 1 k.p. nie może być podstawą do oddalenia w całości powództwa o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności materialnej pracownika (wyrok SN z dnia 13 listopada 1997 r., I PKN 353/97) i odwrotnie, stwierdzenie przyczynienia się, co do zasady, uniemożliwia przypisanie pracownikowi odpowiedzialności za pełna szkodę.

Wyrok SN z dnia 16 września 2021 r., II PSKP 45/21

Standard: 59011 (pełna treść orzeczenia)

Pracownik nie odpowiada za szkodę w takim zakresie w jakim powstała ona z przyczyn od niego niezależnych, w tym wskutek zachowań pracodawcy lub innych osób , ale ponosi odpowiedzialność w takim zakresie w jakim szkoda jest wynikiem zawinionego przez niego naruszenia obowiązku pieczy nad powierzonym mieniem.

Odpowiednie zastosowanie art. 117 § 1 KP do odpowiedzialności z art. 124 KP nie zmienia charakteru tej odpowiedzialności i jej podstawy prawnej.

Sformułowanie "przyczynienie się do powstania lub zwiększenia szkody" użyte zostało w art. 117 § 1 KP nieprecyzyjnie. W rzeczywistości bowiem przyczynić można się tylko do powstania szkody. Przyczynienie się do zwiększenia szkody jest w istocie wyrządzeniem "nowej" szkody, stanowiącej łącznie ze szkodą już istniejącą, szkodę wyższą.

Wyrok SN z dnia 9 maja 2000 r., I PKN 621/99

Standard: 24376 (pełna treść orzeczenia)