Przeniesienie na inne miejsce służbowe

Sędziemu nie przysługuje konstytucyjne prawo podmiotowe do żądania określenia miejsca wykonywania powierzonej mu funkcji urzędowej. Właśnie z uwagi na brak istnienia takiego prawa podmiotowego ustawodawca świadomie ukształtował treść art. 75 p.u.s.p. nie wprowadzając do tego przepisu mechanizmu, który w określonych okolicznościach nakazywałby Ministrowi Sprawiedliwości uwzględnienie wniosku sędziego o przeniesienie na inne miejsce służbowe. Także na gruncie rozdziału VIII Konstytucji, odnosząc się do przepisów ustrojowych określających sposób organizacji aparatu władzy sądowniczej, brak jest unormowania nakazującego ustawodawcy stworzenie mechanizmu włączającego sędziego do procesu podejmowania decyzji o tym, w jakim miejscu ma wykonywać powierzone mu zadania urzędowe.

Stwierdzona przez Trybunał przyczyna umorzenia postępowania w badanej sprawie nie jest związana z podważaniem przez Trybunał znaczenia sytuacji osobistej sędziego oraz jej wpływu na wykonywanie jego funkcji. Szczególne okoliczności życiowe, ujawnione już po objęciu stanowiska sędziowskiego, mogą w istotny sposób oddziaływać na sposób realizowania przez sędziego powierzonego mu władztwa publicznego w obrębie władzy sądowniczej. Trybunał postanowił umorzyć postępowanie z uwagi na niedopuszczalność orzekania wskazując brak wskazania konstytucyjnego prawa podmiotowego do żądania określenia przez sędziego miejsca wykonywania funkcji urzędowej. Brak określenia konstytucyjnej wolności lub prawa, którego podmiotem jest skarżący, oznacza niespełnienie podstawowej przesłanki warunkującej skuteczne wniesienie skargi konstytucyjnej. Wystąpienie ze skargą musi się wiązać z przyjęciem określonych reguł posługiwania się tym instrumentem ochrony konstytucyjnych wolności i praw jednostek. Przekroczenie tych reguł, związane - np. z wadliwie określonym zarzutem skargi - uniemożliwia skuteczne wszczęcie postępowania przed Trybunałem, niezależnie od okoliczności badanej sprawy oraz indywidualnej sytuacji skarżącego (por. postanowienie TK z 3 sierpnia 2011 r., sygn. SK 13/09).

Postanowienie TK z dnia 30 listopada 2015 r., SK 30/14, OTK-A 2015/10/184

Standard: 2804 (pełna treść orzeczenia)

Użyta w treści art. 180 ust. 5 Konstytucji formuła językowa "w razie zmiany ustroju sądów (...) wolno sędziego przenosić" oznacza - jak podkreślił TK w wyroku o sygn. P 20/04 - to, że "sam akt przeniesienia musi być odpowiednio «skorelowany» z taką zmianą, która musi wynikać z ustawy, natomiast samo przeniesienie konkretnego sędziego nie musi wynikać wprost z ustawy, wystarczy, że ustawa dopuszcza (przewiduje) takie rozwiązanie". Art. 75 § 2 pkt 1 u.s.p. przewiduje, że zgoda sędziego na przeniesienie na inne miejsce służbowe nie jest wymagana, w wypadkach zniesienia stanowiska wywołanego zmianą w organizacji sądownictwa lub zniesienia danego sądu lub wydziału zamiejscowego albo przeniesienia siedziby sądu. Ten właśnie przepis rangi ustawowej stanowi podstawę do przenoszenia sędziego w razie zniesienia sądu lub zmiany obszaru właściwości sądu.

Wyrok TK z dnia 27 marca 2013 r., K 27/12, OTK-A 2013/3/29, Dz.U.2013/448

Standard: 2805 (pełna treść orzeczenia)

Sprawność działania sądów wymaga bardzo wielu działań o zróżnicowanym charakterze, m.in. odpowiedniego określenia liczby i wielkości okręgów sądowych oraz właściwej obsady personalnej poszczególnych sądów. Ponieważ jest to zależne od bardzo wielu zmiennych w czasie okoliczności, nie można przyjąć, aby racjonalny ustawodawca konstytucyjny zakładał tutaj petryfikację istniejącego stanu rzeczy. Wyraźnie wyraża to właśnie art. 180 ust. 5 Konstytucji, który wprost dopuszcza możliwość przeniesienia sędziego do innego sądu w razie zmian w ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych, a nawet przeniesienie go w takiej sytuacji w stan spoczynku. Wymagane jest jedynie pozostawienie mu pełnego uposażenia. Należy podkreślić, że w odróżnieniu od regulacji zawartej w art. 180 ust. 2 i 3 nie jest tutaj konstytucyjnie expressis verbis wymagane orzeczenie sądu lub możliwość odwołania się do sądu. Z powyższych rozważań wynikają dwa istotne wnioski. Po pierwsze, Konstytucja w nierówny sposób ochrania nieusuwalność sędziów oraz zakaz ich przenoszenia na inne stanowisko służbowe. Gwarancji pierwszego założenia nie można przenosić automatycznie na drugie z nich. Po drugie, spośród konstytucyjnych przesłanek przeniesienia sędziego najmniej rygorystycznie Konstytucja traktuje takie sytuacje, gdy ma to związek ze zmianą ustroju sądów lub zmianą granic okręgów sądowych.

Istotny dodatkowy warunek co do stosowania art. 180 ust. 5 Konstytucji wynika z art. 176 ust. 2 Konstytucji. A mianowicie zasada, zgodnie z którą ustrój sądów określa ustawa, oznacza, że i zmiany tego ustroju winny być określone w ustawie. Można w tym miejscu postawić dalsze pytanie, czy wymaganie, aby zmiany w ustroju sądów wprowadzane były w formie ustawy oznacza, że przeniesienie sędziego ma być postanowione bezpośrednio w ustawie, a więc następować ex lege, tj. bez rozstrzygania tej kwestii przez organ administracji sądowej z wykluczeniem jakiejkolwiek swobody i tzw. "luzu decyzyjnego". Wydaje się jednak, że nie jest to konstytucyjnie wymagane. Po pierwsze, zwrócić należy uwagę na konstytucyjną formułę językową "w razie zmiany ustroju sądów sędziego wolno przenosić" oznacza to, że sam akt przeniesienia musi być odpowiednio "skorelowany" z taką zmianą, która musi wynikać z ustawy, natomiast samo przeniesienie konkretnego sędziego nie musi wynikać wprost z ustawy, wystarczy, że ustawa dopuszcza (przewiduje) takie rozwiązanie. Po drugie, odwołać tu się można do wykładni historycznej i przytoczyć art. 78 Konstytucji z 17 marca 1921 r., który stwierdzał (bardziej zresztą precyzyjnie, jeśli chodzi o istotne dla niniejszej sprawy kwestie), że zakaz przeniesienia sędziego na inne miejsce urzędowania wbrew jego woli nie dotyczy wypadku, gdy przeniesienie na inne miejsce "jest wywołane zmianą w organizacji sądów, postanowioną w drodze ustawy" (por. także podobne sformułowanie w art. 66 Ustawy Konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 r.).

W sytuacji daleko idących zmian w organizacji sądownictwa lub jednej z jego gałęzi w pełni dopuszczalna jest nawet dość głęboka ingerencja w status służbowy sędziego, w zakresie powierzonego mu stanowiska. Taki charakter miały zmiany wprowadzone przez przepisy ustaw reformujących sądownictwo administracyjne.

Wyrok TK z dnia 7 listopada 2005 r., P 20/04, OTK-A 2005/10/111, Dz.U.2005/225/1938

Standard: 2806 (pełna treść orzeczenia)