Wyłączenie sędziego ze względu na małżeństwo z adwokatem lub radcą prawnym
Wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego (art. 49 k.p.c.) Wyłączenie sędziego (art. 41 k.p.k.)
Zniesienie ustawowego zakazu pełnienia funkcji sędziego w okręgu sądu, w którym ma siedzibę małżonek sędziego wykonujący zawód racy prawnego lub adwokata, nakłada na oboje małżonków obowiązek szczególnej dbałości o to, żeby unikać sytuacji, które mogłyby dawać chociażby tylko pretekst do posądzenia o brak obiektywizmu w orzekaniu przez sędziego.
Podstawową cechą, która powinna charakteryzować sędziego jest wewnętrzna wolność, która pozwala na osądzenie każdej sprawy, nie wyłączając takiej, której wynikiem zainteresowane są osoby bliskie. Trzeba jednak brać pod uwagę także osąd zewnętrzny, społeczny, który nakazuje zachowanie szczególnej ostrożności i rozważenie w każdej sprawie, czy nie istnieje choćby potencjalny konflikt interesów, pozwalający na powzięcie przez osoby postronne wątpliwości co do bezstronności sędziego. Wprawdzie nie ma podstaw aby zakwestionować obiektywizm sędzi przewodniczącej przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia, jednakże, mając na uwadze odbiór społeczny, konsekwentnie trzeba przyjąć, że rozpoznanie sprawy z jej udziałem stanowi naruszenie art. 49 k.p.c., mogące mieć wpływ na wynik sprawy, co stanowi wystarczającą podstawę do uwzględnienia skargi kasacyjnej.
Nie przesądzając kwestii, czy przewodnicząca składu sędziowskiego w instancji apelacyjnej w niniejszej sprawie miała świadomość istnienia przesłanek do zgłoszenia wniosku o wyłączenie, czy też – na skutek niepowiadomienia jej o nich przez małżonka – takiej świadomości nie miała, rozpoznanie sprawy z jej udziałem było uchybieniem procesowym, stanowiącym usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej.
Wyrok SN z dnia 24 lipca 2009 r., II CSK 61/09
Standard: 73115 (pełna treść orzeczenia)
Małżeństwo, więzi pokrewieństwa lub powinowactwa łączące sędziów z adwokatami i radcami prawnymi, choć nie przesądzają o utracie przymiotu bezstronności przez sędziego w konkretnej sprawie - mogą stwarzać zagrożenie jeśli chodzi o zewnętrzny obraz wymiaru sprawiedliwości.
Fakt występowania tego rodzaju więzi osobistych w danym sądzie, zwłaszcza jeśli dotyczy on wielu sędziów, może być uznany za obiektywnie zagrażający zewnętrznemu obrazowi wymiaru sprawiedliwości, choćby żaden z sędziów danego sądu nie naruszył obowiązku bezstronności w toczących się przed sądem sprawach.
Rozważenie wprowadzenia przez władzę ustawodawczą nowych gwarancji, prowadzących do wykluczenia możliwości powstania uzasadnionych wątpliwości społecznych, co do kształtowania się właściwego, bezstronnego obrazu wymiaru sprawiedliwości, winno uwzględniać wybór takich regulacji, które nie mają charakteru absolutnych zakazów, powodujących z mocy prawa - automatycznie, nieodwracalne dla sędziego skutki (wydalenie ze służby).
Postanowienie sygnalizacyjne z dnia 20 kwietnia 1999 r., S 1/99
Standard: 2787 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 2786