Nierzetelne prowadzenie księgi (art 61 k.k.s.)

W świetle definicji zamieszczonej w art. 24 ust. 2 ustawy o rachunkowości z 1994 r. rzetelne są księgi rachunkowe, jeżeli dokonane w nich wpisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Rzetelność rozumiana jest więc w tym przepisie w sposób obiektywny. W tym sensie więc zamieszczone w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym dane były nierzetelne, a przeprowadzone przez oskarżonego rozróżnienie na dane błędne i dane nierzetelne, zgodne z potocznym rozumieniem tych pojęć, nie pokrywa się z definicją ustawową.

Ponieważ jednak przypisane oskarżonemu przestępstwa mają, jako ustawowe typy przestępstw, charakter umyślny - sąd w uzasadnieniu swego wyroku powinien wskazać, dlaczego i na jakiej podstawie przyjął, że oskarżony miał zamiar zamieszczania w księgach i w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych. Tymczasem, Sąd Rejonowy ograniczył się do zwykłego stwierdzenia w uzasadnieniu swego wyroku, że oskarżony podawał dane nierzetelne świadomie.

Zakwestionowanie przez oskarżonego w apelacji tego stwierdzenia nakładało na sąd odwoławczy obowiązek ustosunkowania się do niego. Sąd Wojewódzki skomentował jednak zarzut apelacji jednym zdaniem odnoszącym się do prowadzenia ksiąg: "Skoro prowadzi się te księgi błędnie, a tych błędów nie było 2 czy 3, ale cały ich urodzaj, to trudno nie przyjąć nierzetelności".

Słusznie wywodzi się w kasacji, że liczba błędnych zapisów nie przesądza o umyślności ich wprowadzenia do ksiąg. Możliwe jest przecież z pewnością umyślne wprowadzenie jednego nierzetelnego zapisu do księgi rachunkowej, jak też możliwe jest prowadzenie ksiąg w sposób bardzo niedbały i nieumyślne wprowadzenie do nich wielu niezgodnych z rzeczywistością zapisów.

Rozpatrując sprawę ponownie sąd powinien więc przeprowadzić postępowanie dowodowe nie tylko z punktu widzenia ustaleń co do wypełnienia przez oskarżonego obiektywnych znamion zarzucanych mu przestępstw, lecz również mieć na uwadze kwestię istnienia bądź nieistnienia po stronie oskarżonego zamiaru popełnienia czynu zabronionego.

Na marginesie należy zauważyć, że zastosowany w niniejszej sprawie art. 77 ust. 1 ustawy o rachunkowości został uchylony przez art. 3 § 3 ustawy z 10 września 1999 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 1999 r., Nr 83, poz. 931). Przepisy karne dotyczące prowadzenia ksiąg handlowych zawiera obecnie art. 61 Kodeksu karnego skarbowego z 1999 r.

Wyrok SN z dnia 30 maja 2001 r., II KKN 85/99

Standard: 23618