„Uchylenie się od obowiązku" a zakaz samooskarżania

Wymaganie zawiadomienia o popełnieniu własnego przestępstwa byłoby sprzeczne nie tylko z konstytucyjnie przyznanym prawem do obrony, lecz także z powszechnie uznawaną zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie zasadą nemo tenetur seipsum accusare (nikt nie jest zmuszany do oskarżania samego siebie). Również wnioski wynikające z wykładni językowej przepisów art. 80 § 1 uks i art. 92 § 1 uks, zwłaszcza zaś użytych przez ustawodawcę sformułowań "uchylenie się od obowiązku" czy też "wbrew obowiązkowi" upoważniają do stwierdzenia, że ów obowiązek nie dotyczy osób, które zawiadamiając o ewentualnym przedmiocie transakcji podlegającym opłacie celnej względnie o przedmiocie opodatkowania, jednocześnie miałyby dokonać samooskarżenia o przestępstwie, a w konsekwencji oprócz uiszczenia owej opłaty i podatku ponosiłyby odpowiedzialność karną.

Podobny pogląd wyraził już Sąd Najwyższy w postanowieniu składu siedmiu sędziów z dnia 26 września 1996 r. I KZP 36/95 (OSP 1997, nr 1, poz. 13), odstępując od prezentowanej uprzednio linii orzeczniczej, w myśl której obowiązek zgłoszenia przedmiotu opodatkowania spoczywał także na sprawcy przestępstwa, a niedopełnienie przezeń tego obowiązku rodziło odpowiedzialność karną z ustawy karnej skarbowej (zob. uchwała z dnia 12 marca 1976 r. VI KZP 47/75, OSNKW z. 4-5, poz. 56; wyrok z dnia 17 grudnia 1976 r. VI KRN 401/76, OSNPG 1977, z. 11, poz. 108; postanowienie z dnia 26 listopada 1980 r. VI KZP 10/80, Gazeta Prawnicza 1981, nr 3).

Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni podzielił stanowisko prezentowane w postanowieniu składu siedmiu sędziów z dnia 26 września 1996 r. I KZP 36/95, wraz z argumentacją uzasadniającą zmianę dotychczasowego kierunku orzecznictwa.

Wyrok SN z dnia 2 lutego 2001 r., V KKN 309/98

Standard: 23530