Przemyt celny (art. 86 § 1 k.k.s.)

Przepis art. 86 § 3 k.k.s. tworzy uprzywilejowaną postać przemytu celnego z art. 86 § 1 k.k.s. według kryterium wartości przedmiotu czynu (por. T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy, Komentarz, LEX, 2009, wyd. IV). Między przestępstwem typu podstawowego a jego odmianą uprzywilejowaną zachodzi zaś pozorny zbieg przepisów, co oznacza, iż sprawca - w wypadku popełnienia przestępstwa typu uprzywilejowanego - odpowiada wyłącznie na podstawie przepisu dotyczącego typu uprzywilejowanego, zgodnie z zasadą specjalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2000 r., IV KKN 596/99).

Wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2011 r., IV KK 172/11

Standard: 23501

Popełnienie przemytu celnego nie wchodzi w grę we wszystkich przypadkach, w których dopełniono obowiązku przedstawienia lub zgłoszenia towaru (brak jednego ze znamion przestępstwa), choćby nawet wskutek odmowy zastosowania preferencji celnych (np. z powodu nienależytego udokumentowania pochodzenia towaru z Unii Europejskiej) powstał dług celny i tym samym należność celna w rozumieniu art. 3 § 1 pkt 2 i pkt 8 kod. cel. Popełnienie przestępstwa przemytu celnego nie następuje również wtedy, gdy niedopełniono wprawdzie wskazanego w art. 86 § 1 k.k.s. obowiązku celnego, lecz przywieziony (nielegalnie) towar nie podlega ocleniu (m.in. z powodu obowiązywania zerowej stawki celnej). Brak obowiązku uiszczenia cła za przywieziony towar może przy tym wynikać z późniejszego przedłożenia dokumentów świadczących o preferencyjnym pochodzeniu towaru, a w przypadku przywiezienia towarów używanych, nawet bez przedłożenia takich dokumentów, gdyż ich preferencyjne pochodzenie można uznać "na postawie oznakowań na towarze lub jego opisu itd.", bądź gdy "nie ma żadnych wskazówek, że towary nie spełniają wymogów reguł pochodzenia" (ust. 5 pkt b i c rozporządzenia z dnia 25 września 2001 r.).

Dla zrealizowania znamion przedmiotowych przestępstwa przemytu celnego (a przez to znamion przedmiotowych paserstwa celnego z art. 91 § 3 k.k.s.) niezbędne jest jednoczesne spełnienie dwóch przesłanek:

- musi istnieć obowiązek celny polegający na przedstawieniu lub zgłoszeniu towaru organowi celnemu i zarazem

- należność celna, którą można by uszczuplić przez niedopełnienie tego obowiązku.

Między niedopełnieniem obowiązku celnego, a narażeniem na uszczuplenie należności celnej musi zatem zachodzić związek przyczynowy. Tym samym, jeżeli w momencie niedopełnienia obowiązku celnego określonego w art. 86 § 1 k.k.s. tzw. obniżona stawka celna wynosi zero, to również należność celna jest wtedy równa zeru i nie można jej uszczuplić.

Istota przestępstwa przemytu celnego polega na uchyleniu się sprawcy od przedstawienia lub zgłoszenia towaru organowi celnemu, aby uniknąć przez to obowiązku uiszczenia należnego cła lub opłaty celnej. Inaczej mówiąc: w przepisie art. 86 § 1 k.k.s. chodzi o narażenie na uszczuplenie tej należności celnej, którą sprawca byłby zobowiązany uiścić, gdyby przywożąc towar dopełnił określonego w tym przepisie obowiązku celnego.

Art. 86 § 1 k.k.s. nie obejmuje natomiast sytuacji, gdy dopiero niedopełnienie lub nienależyte dopełnienie określonego w nim obowiązku tworzy możliwość powstania należności celnej, nieistniejącej w ogóle w razie jego dopełnienia. Tym bardziej zaś nie obejmuje sytuacji, gdy należność celna powstaje wskutek niedopełnienia obowiązków określonych w innych przepisach celnych (np. niezłożenie wniosku o zastosowanie zerowej stawki celnej, czy też niedokładne wypełnienie przedłożonych dowodów pochodzenia towaru - zob. ust. 14 rozporządzenia z dnia 25 września 2001 r.).

Brak znamion przestępstwa skarbowego nie oznacza, że osoba wprowadzająca nielegalnie na polski obszar celny towar niepodlegający ocleniu, lub przywożąca taki towar legalnie, lecz bez dopełnienia obowiązków wymaganych do zastosowania preferencji celnych, nie ponosi żadnych konsekwencji prawnych, oraz że uniewinnienie jej od popełnienia przestępstwa skarbowego jest równoznaczne z pozbawieniem organu celnego możliwości kontroli celnej przywożonych z zagranicy towarów. Taką konsekwencją prawną jest odmowa preferencyjnego traktowania przywiezionych towarów i zastosowanie przez organ celny stawki innej niż preferencyjna (zerowa). Powstały wtedy (i dopiero wtedy) dług celny wynika jednak z zastosowania sankcji za niedopełnienie lub nienależyte dopełnienie obowiązków celnych związanych z przywozem towaru, nie istnieje zaś wcześniej, w chwili niedopełnienia obowiązku przedstawienia (zgłoszenia) towaru, co z przyczyn wskazanych wyżej, jest warunkiem zrealizowania znamion przestępstwa przemytu celnego określonych w art. 86 § 1 k.k.s.

Dodatkowego podkreślenia wymaga również to, że decyzja organu celnego o zastosowaniu stawki celnej zerowej nie ma charakteru konstytutywnego (prawotwórczego). Uprawnienie do uzyskania określonej (także zerowej) stawki celnej nie wynika bowiem z decyzji organu celnego, lecz z przepisów prawa ustanawiających takie uprawnienie. Organ celny zobowiązany jest jedynie sprawdzić, jakie warunki spełnia dany towar i zastosować stawkę odpowiadającą tym warunkom, jest to więc decyzja o charakterze deklaratoryjnym (stwierdzającym istnienie określonego uprawnienia). Jeżeli zatem to nie decyzja organu celnego, lecz przepis prawa jest źródłem określonego uprawnienia, to oczywiste być musi, że przy istnieniu warunków do uzyskania tego uprawnienia organ celny nie może kogokolwiek go pozbawić, gdyż działałby wówczas wbrew prawu. Równie oczywiste jest, że braku warunków do zastosowania zerowej stawki celnej nie wolno domniemywać, lecz konieczne jest udowodnienie, że warunki te nie zostały spełnione.

 Postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2005 r., III KK 134/04

Standard: 23503 (pełna treść orzeczenia)