Procedura wspólnotowego tranzytu zewnętrznego

Zgodnie z art. 96 ust. 1 w.k.c. główny zobowiązany jest osobą uprawnioną do korzystania z procedury wspólnotowego tranzytu zewnętrznego i jest odpowiedzialny za: a) przedstawienie, w wyznaczonym terminie w urzędzie celnym przeznaczenia, towarów w nienaruszonym stanie i z zachowaniem środków zastosowanych przez organy celne w celu zapewnienia tożsamości towarów, b) przestrzeganie przepisów procedury tranzytu wspólnotowego. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu, osoba przewożąca towary lub ich odbiorca, który przyjmuje towary, wiedząc o tym, że są one objęte procedurą tranzytu wspólnotowego, jest również zobowiązany do przedstawienia ich w nienaruszonym stanie w urzędzie celnym przeznaczenia w wyznaczonym terminie i z zachowaniem środków zastosowanych przez organy celne w celu zapewnienia tożsamości towarów. Procedura tranzytu zewnętrznego zostaje zakończona, a obowiązki zobowiązanego spełnione, gdy towar objęty tą procedurą i właściwe dokumenty zostaną przedstawione, zgodnie z przepisami tej procedury, w urzędzie celnym przeznaczenia (art. 92 ust. 1 w.k.c.). Organy celne zamykają procedurę tranzytu zewnętrznego, jeżeli są w stanie stwierdzić, na podstawie porównania danych dostępnych w urzędzie wyjścia i danych dostępnych w urzędzie przeznaczenia, że procedura została w prawidłowy sposób zakończona (art. 92 ust. 2 w.k.c.).

Niedostarczenie towarów objętych procedurą tranzytu zewnętrznego do urzędu celnego przeznaczenia stanowi usunięcie spod dozoru celnego. Wówczas, zgodnie z treścią art. 203 ust. 3 tiret 4 w.k.c. główny zobowiązany staje się dłużnikiem, jako osoba, która nie wykonała obowiązków wynikających ze stosowania procedury tranzytu. Dłużnikami stają się również pozostałe osoby wymienione art. 203 ust. 3 w.k.c., w tym osoby, które uczestniczyły w usunięciu towaru spod dozoru celnego, i które jednocześnie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że towar zostaje usunięty spod dozoru celnego (art. 203 ust. 3 tiret 2). Zwrócić jednak należy uwagę, że status dłużnika wskazane osoby uzyskują wobec wierzyciela, którym jest organ celny tego państwa, które poniosło uszczerbek na skutek usunięcia spod dozoru celnego towaru. Relacja ta ma charakter publicznoprawny i o jej powstaniu i zakresie podmiotowym przesądza treść wydanej przez organ celny decyzji. Również wynikający z art. 213 w.k.c. status dłużników jako dłużników solidarnych dotyczy relacji publicznoprawnej, względem wierzyciela.

Powyższe nie oznacza jednak, że naruszenie przepisów w.k.c. przez podmiot uczestniczący w przewozie towarów objętych procedurą tranzytu wspólnotowego, mimo że, z braku decyzji, nie staje się on dłużnikiem długu celnego, pozostaje bez znaczenia dla jego ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej na gruncie prawa cywilnego. Powód jako podstawę roszczenia odszkodowawczego kierowanego przeciwko pozwanemu powołał art. 415 k.c. Stąd też należało ocenić czy zachowanie pozwanego było bezprawne i zawinione i czy zachowanie to było źródłem długu celnego ciążącego na powodzie (głównym zobowiązanym), a więc źródłem jego szkody. Dokonując takiej oceny, skutkującej oddaleniem powództwa i apelacji, Sądy odwołały się do poprawnego wykonania przez pozwanego umowy z P. M. i w związku z tym niemożności przypisania pozwanemu winy.

Czyn sprawcy pociągający za sobą odpowiedzialność cywilną musi wykazywać pewne cechy (znamiona) odnoszące się do strony przedmiotowej i podmiotowej. Chodzi o znamiona niewłaściwości postępowania od strony przedmiotowej, co określa się mianem bezprawności czynu, i od strony podmiotowej, co określa się jako winę w znaczeniu subiektywnym. Bezprawność jest kategorią obiektywną. Element obiektywny oznacza niezgodność zachowania się z obowiązującymi normami postępowania, z obowiązującym porządkiem prawnym, a element subiektywny dotyczy stosunku woli i świadomości działającego do swojego czynu. Winę można zatem przypisać podmiotowi prawa wtedy, gdy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia obu tych elementów.

Wyrok SN z dnia 6 lipca 2018 r., II CSK 511/17

Standard: 38105 (pełna treść orzeczenia)