Potrącenie wierzytelności z tytułu wynagrodzenia z wierzytelnością z tytułu kaucji gwarancyjnej
Umowa kaucji gwarancyjnej
Wynikający z umów sposób tworzenia kaucji gwarancyjnej nie nasuwa zastrzeżeń. Istotą tych postanowień umownych było, aby w majątku zamawiającego znalazła się kwota kaucji, zatrzymanie części należnego wykonawcy wynagrodzenia jest więc jednym ze sposobów tworzenia tej kaucji.
Jeżeli w wyroku z dnia 25 maja 2016 r. V CSK 481/15 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że skuteczne utworzenie kaucji może nastąpić przez potrącenie wynagrodzenia na poczet kaucji, to nie można nie zauważyć, że potrącenie może być nie tylko ustawowe, ale i umowne; urzeczywistnia się w porozumieniu kompensacyjnym, będącym pozakodeksową umową, której podstawę prawną stanowi art. 353(1) KC. Porozumienie takie umożliwia dokonywanie przesunięć majątkowych między stronami i takie porozumienie kompensacyjne dostrzegł Sąd Apelacyjny trafnie wskazując, że wierzytelność powoda o część wynagrodzenia, która powinna być mu zapłacona w terminie 30 dni od daty otrzymania przez zmawiającego dokumentów odbiorowych, została umorzona z wierzytelnością zamawiającego o kaucję.
We wskazanej sytuacji brak było podstaw, aby tak zgromadzoną kwotę traktować jako wynagrodzenie skoro stało się ono kwotą kaucji, przeznaczoną na oznaczony cel. Z chwilą, więc zatrzymania części wynagrodzenia, stało się ono kwotą, której status prawny jest całkowicie inny niż wynagrodzenia za roboty budowlane.
Mieć trzeba na uwadze, że zamawiający może kwotę kaucji zużyć tylko na ściśle określony cel, w oznaczonym czasie. Jeżeli w tym oznaczonym czasie nie zajdzie zdarzenie przewidziane umową gwarancji, zamawiający zobowiązany jest do zwrotu kwoty, którą mógł dysponować. Może jednak okazać się, że kwota kaucji nigdy nie będzie zwrócona.
Nie jest wykluczone, że zostanie w części lub całości zużyta przez uprawnionego na pokrycie jego roszczeń związanych z nienależytym wykonaniem umowy przez wykonawcę. Wskazuje to, że po zatrzymaniu części wynagrodzenia, jako kaucji gwarancyjnej, przestała ona być odroczonym wynagrodzeniem, ale o tym czy zostanie zwrócona, w jakiej części i kiedy, decyduję odrębny reżym prawny, wynikający z umowy kaucji.
Nie można zasadnie twierdzić, że kwota zatrzymanego na kaucję wynagrodzenia w dalszym ciągu jest wynagrodzeniem tyle tylko, że z odroczonym terminem płatności. Żądanie zwrotu kwot zatrzymanych na kaucję nie jest tożsame z żądaniem zapłaty wynagrodzenia.
Wyrok SN z dnia 9 listopada 2018 r., V CSK 501/17
Standard: 26869 (pełna treść orzeczenia)
Gdyby umowa była sformułowana w taki sposób, iż najpierw ustalono by obowiązek podwykonawcy przeniesienia na rzecz wykonawcy własności określonej kwoty pieniężnej i jej wpłacenia tytułem kaucji, a następnie zawarły postanowienie, iż w przypadku braku wpłaty podwykonawca wyraża zgodę, aby wykonawca potrącił tę kwotę w określony sposób z każdej faktury, to wówczas rzeczywiście mogłoby dojść do potrącenia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia z wierzytelnością z tytułu kaucji.
Jak wskazał Sąd Najwyższy uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 19 stycznia 2011 r. V CSK 204/10 tego rodzaju zabezpieczenie jest często stosowane w umowach o roboty budowlane, jednakże jego charakter prawny zawsze musi być oceniany poprzez pryzmat postanowień umownych - czy strony chciały nadać zabezpieczeniu charakter kaucji gwarancyjnej czy też jako zabezpieczenie miało służyć zatrzymane wynagrodzenie wykonawcy, który po pierwsze godził się na wypłacenie tej jego części w innym terminie, niż określony w umowie, a po drugie zgadzał się, by inwestor przeznaczył je na pokrycie wierzytelności z tytułu roszczeń z rękojmi, nienależytego wykonania umowy itp. Fakt, że oba zabezpieczenia pełnią taką samą funkcję, nie oznacza, że jest tożsamy ich charakter prawny.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 października 2015, VI ACa 588/15
Standard: 23407 (pełna treść orzeczenia)