Współdziałanie w popełnieniu przestępstwa indywidualnego (art. 21 § 2 k.k.)

Art. 21 § 2 k.k. prowadzi zawsze do zrównania odpowiedzialności każdego ekstraneusa współdziałającego w popełnieniu przestępstwa indywidualnego z osobą posiadającą ową „okoliczność osobistą” (intraneusem).

Możliwe jest przypisanie osobie odpowiedzialności karnej za przestępstwo indywidualne, nawet wtedy, gdy sama nie spełnia cech indywidualizujących podmiot takiej odpowiedzialności. Do odpowiedzialności karnej za przestępstwo indywidualne wystarczy, gdy osoby te wiedzą, że osoba wykonująca czyn ma cechę wymaganą przez ustawę. Wypada zauważyć, że nie tylko możliwe jest, ale i obligatoryjne, przypisanie osobie współdziałającej odpowiedzialności karnej na równi ze sprawcą głównym wypełniającym znamię przestępstwa indywidualnego. Odpowiedzialność w takiej sytuacji może ponieść – w zależności od okoliczności faktycznych sprawy – zarówno w formie współsprawstwa, pomocnictwa czy też podżegania.” (tak SN w wyroku z dnia 24 stycznia 2019 r., IV KK 460/17).

Istotnie funkcjonują w orzecznictwie poglądy wskazujące na to, że przepis art. 21 § 2 k.k. winien dla pełnego zobrazowania odpowiedzialności znaleźć odzwierciedlenie w przyjętej kwalifikacji prawnej czynu, ale już nie w podstawie prawnej wymiaru kary, jednak orzecznictwo stoi też na stanowisku, że całkowite odstąpienie w wyroku od powoływania unormowania zawartego w przepisie art. 21 § 2 k.k. i odwołanie się do uregulowania w nim zawartego jedynie w uzasadnieniu wyroku – co Sąd pierwszej instancji uczynił – nie stanowi naruszenia przepisu art. 413 k.p.k. (tak np. II AKa 45/13 wyrok SA w Katowicach z dnia 13 stycznia 2014 r.), który Sąd Apelacyjny podzielił.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 9 lutego 2022 r., II AKa 248/21

Standard: 78380 (pełna treść orzeczenia)

Do odpowiedzialności karnej za przestępstwo indywidualne wystarczy, gdy osoby te wiedzą, że osoba wykonująca czyn ma cechę wymaganą przez ustawę. Wypada zauważyć, że nie tylko możliwe jest, ale i obligatoryjne, przypisanie osobie współdziałającej odpowiedzialności karnej na równi ze sprawcą głównym wypełniającym znamię przestępstwa indywidualnego. Odpowiedzialność w takiej sytuacji można ponieść - w zależności od okoliczności faktycznych sprawy - zarówno w formie współsprawstwa, pomocnictwa, czy też podżegania.

Przepis art. 21 § 2 k.k. przesądza, iż współdziałający (podżegacz, pomocnik, współsprawca, sprawca kierowniczy lub wydający polecenie) ponosi odpowiedzialność za wchodzące w grę przestępstwo indywidualne, jeżeli o danej okoliczności wiedział (tzn. uświadamiał sobie, iż współdziała z podmiotem przestępstwa indywidualnego). W ten sposób ustawodawca "zrównał" sytuację wszystkich współdziałających w przestępstwie indywidualnym. Nawet okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną bezpośredniego wykonawcy czynu nie stanowią przeszkody do przyjęcia takiej odpowiedzialności po stronie sprawcy kierowniczego i sprawcy polecającego. (wyrok SN z dnia 30 października 2013 r., II KK 81/13).

Wyrok SA w Katowicach z dnia 2 czerwca 2021 r., II AKa 206/20

Standard: 78798 (pełna treść orzeczenia)