Policja sesyjna (art. 48 - 51 p.u.s.p.)

Posiedzenia sądowe powinny odbywać się w atmosferze spokoju i powagi. Nie chodzi przy tym tylko o zachowanie poprawnego zachowania pożądanego od uczestników czynności urzędowych podejmowanych przez sąd, jako organ władzy publicznej, ale także o zapewnienie odpowiednich warunków dla prawidłowego wykonywania praw procesowych przez same strony oraz właściwego wykonywania obowiązków orzeczniczych przez sąd. Niewłaściwe zachowanie się stron, lub innych uczestników postępowania, zakłócające spokój i powagę na sali posiedzeń, znacznie utrudnia, a niekiedy nawet uniemożliwia prawidłową realizację tych praw i obowiązków.

Tolerowanie niewłaściwych zachowań na sali posiedzeń sądu godzi też niewątpliwie w autorytet sądów sprawujących wymiar sprawiedliwości w imieniu Państwa. Z tych względów art. 48 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., dalej: „u.s.p.”) stanowi, że sędzia przewodniczący składowi sądu może upomnieć osobę, która narusza powagę, spokój lub porządek czynności sądowych, a po bezskutecznym upomnieniu może ją wydalić z sali rozpraw. W § 2 przewidziano natomiast, że sąd może wydalić osobę biorącą udział w sprawie tylko wtedy, gdy mimo uprzedzenia o skutkach prawnych jej nieobecności przy czynnościach sądowych nadal zachowuje się w sposób określony w § 1.

Przepis ten, o charakterze procesowym, określa więc przyczyny uzasadniające usunięcie z sali rozpraw strony i warunki wydania takiego zarządzenia. Usunięcie strony z sali posiedzeń sądu może dotyczyć wszystkich czynności podejmowanych do końca tego posiedzenia. Sąd nie ma obowiązku ponownego dopuszczenia do udziału strony w rozprawie, w szczególności do udzielenia jej głosu przed jej zakończeniem. Warunkiem jednak zastosowania takiej sankcji wobec strony, jest, jak stanowi art. 48 § 2 u.s.p., uprzedzenie strony o skutkach prawnych jej nieobecności. Tym samym strona jest również uprzedzana o tym, iż jej dotychczasowe postępowanie jest do tego stopnia niewłaściwe, że jego kontynuacja może spowodować jej usunięcie z sali posiedzeń sądu.

Konieczność uprzedzenia o tym strony przez przewodniczącego, zgodnie z art. 48 § 2, jest istotna. Należy mieć bowiem na uwadze, że niewłaściwość postępowania strony na posiedzeniu sądu, na którą zwrócono stronie uwagę, może nie mieć charakteru rażącego do tego stopnia, aby uzasadniała, w ocenie sądu, usunięcie strony z sali rozpraw. Ponadto, należy mieć na względzie, że przed sądem występują osoby o różnym stopniu wykształcenia i kultury, w sprawach, które budzą silne emocje.

Niewłaściwość zachowania na sali rozpraw nie zawsze jest więc spowodowana złą wolą stron. Z tych, wymienionych wyżej, przyczyn strona powinna otrzymać jasny sygnał od sądu, iż jej zachowanie jest do tego stopnia naganne, iż narusza powagę, spokój lub porządek czynności sądowych, a jego dalsza kontynuacja może spowodować usunięcie jej z sali posiedzeń sądu. Ponadto, ze względu na dotkliwie i wieloaspektowe konsekwencje procesowe zarządzenia o usunięcia strony z sali rozpraw, strona powinna zostać pouczona o skutkach prawnych jej nieobecności przy czynnościach sądowych.

Czynności, o których mowa w art. 48 § 2 u.s.p., przewodniczący powinien dokonać niezależnie od tego, czy strona występuje na posiedzeniu sądu z pełnomocnikiem procesowym.

Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CSK 393/12

Standard: 55837 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli uczestnik postępowania zarzuca sędziemu, że przez wydanie wobec niego orzeczenia „popełnił przestępstwo”, o którym uczestnik ten zawiadomił organy ścigania, to takie zachowanie nie upoważnia do zastosowania sankcji określonych w art. 49 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).

Organy wymiaru sprawiedliwości pełnią służbę publiczną i rozstrzygając szereg skomplikowanych spraw muszą liczyć się także z krytycznymi i bywa, iż niezasłużonymi ocenami osób niezadowolonych z ich decyzji. Korzystanie w takiej sytuacji z sankcji określonych w przepisach o tzw. „policji sesyjnej” wydaje się być zbyt rygorystyczną, w tym etapie postępowania i w ustalonym stanie faktycznym, reakcją na zachowanie autora takiego zawiadomienia. Pamiętać przy tym należy o treści art. 54 ust. 1 Konstytucji RP i art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (prawo do krytyki, nawet ekspresyjnej). Takie stanowisko Sądu Najwyższego, w tym etapie postępowania i w tej jednostkowej sprawie, nie oznacza jeszcze bezkarności osób ubliżających w pismach kierowanych do instytucji państwowych, funkcjonariuszom publicznym, w tym sędziom i prokuratorom. Przypomnieć wystarczy chociażby treść art. 226 § 1 k.k. czy też art. 234 k.k. Są to przestępstwa ścigane z urzędu i brak jest racji powstrzymujących organy ścigania od wszczynania postępowań karnych w razie zetknięcia się w czasie urzędowania z działaniami wyczerpującymi znamiona tych przestępstw 

Postanowienie SN z dnia 3 lipca 2012 r., WZ 41/11

Standard: 42161 (pełna treść orzeczenia)