Żądanie zniesienia współwłasności przez wierzyciela współwłaściciela

Umowa współwłaścicieli czasowo wyłączająca uprawnienie do zniesienia współwłasności nie wiąże wierzyciela współwłaściciela będącego stroną tej umowy.

Artykuł 912 § 1 k.p.c. przewiduje możliwość żądania przez wierzyciela działu majątku, nie stanowi jednak samodzielnego źródła uprawnienia do żądania zniesienia współwłasności. Bezpośrednią podstawę tego żądania stwarza art. 887 § 1 k.p.c. (w związku z art. 902 lub 909 k.p.c.), na mocy którego wierzyciel w wyniku zajęcia uzyskuje możliwość wykonywania praw i roszczeń dłużnika, w tym uprawnienia do żądania zniesienia współwłasności.

Czynnością prawną, która wyłącza uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności, jest z reguły umowa zawarta przez współwłaścicieli. Umowa ta, której skutkiem jest czasowe wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia współwłasności, z natury rzeczy tworzy więź obligacyjną między stronami. Wynikające z tej umowy uprawnienia i obowiązki są skuteczne tylko między stronami stosunku prawnego (inter partes), a więc względem określonych osób. Wyjątki od tej reguły, kreujące rozszerzoną skuteczność umowy, mogą wynikać tylko ze szczególnych przepisów ustawy. Takie wyjątki zostały wprowadzone w art. 221 k.c., który wyraźnie przewiduje rozszerzenie skutków umowy ograniczającej zniesienie współwłasności na nabywcę udziału, oraz w art. 16 ust. 2 pkt 4 i art. 17 u.k.w.h. Regulacje te oznaczają, że jakiekolwiek pozaustawowe próby rozszerzania skutków umowy współwłaścicieli są niedopuszczalne. Umowa uregulowana w art. 210 § 1 zdanie drugie i trzecie k.c. jest bez wątpienia instrumentem o charakterze szczególnym, czyniącym wyłom w ogólnym założeniu o możliwości swobodnego żądania zniesienia współwłasności. Obejmowanie skutkami umowy podmiotów innych niż jej strony stanowiłoby zatem nieuzasadnione poszerzanie granicy wyjątku, wbrew zasadzie exceptiones non sunt extendendae.

Za przyjęciem tezy o rozszerzonej skuteczności umowy, obejmującej wierzyciela egzekwującego, nie przemawia regulacja postępowania egzekucyjnego przyjęta art. 912 § 1 i art. 887 § 1 w związku z art. 902 lub art. 909 k.p.c. Przepisy te przewidują wprowadzenie wierzyciela w sytuację prawną współwłaściciela wynikającą z zajętego udziału, pozwalając na wykonanie prawa do żądania zniesienia współwłasności i zaspokojenie się z aktywów uzyskanych w wyniku podziału rzeczy wspólnej. Wprawdzie wierzyciel, zgłaszając to żądanie, bez wątpienia nie wykonuje własnego prawa podmiotowego, lecz działa jedynie w zastępstwie dłużnika, jednak żaden z powołanych przepisów nie wprowadził expressis verbis ustawowego wyjątku od zasady skuteczności inter partes umowy zawartej przez współwłaścicieli. Zajęcie udziału przez wierzyciela egzekwującego oczywiście zaś nie może być rozumiane jako nabycie przez niego udziału we współwłasności.

Uchwała SN z dnia 14 września 2016 r., III CZP 36/16

Standard: 22960 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy