Rozszerzona skuteczność umowy czasowo wyłączającej żądanie zniesienia współwłasności (art. 210 k.c.)

Czynność prawna czasowo wyłączająca żądanie zniesienia współwłasności jest z reguły umową, która - jak każda umowa - ma charakter względny i wywołuje skutki między stronami (inter partes). Gdy taka umowa zostanie zawarta tylko przez niektórych współwłaścicieli, uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności zostanie czasowo wyłączone jedynie między nimi, pozostali zaś współwłaściciele będą mogli żądać zniesienia współwłasności bez ograniczeń.

Rozszerzona skuteczność czynności prawnej czasowo wyłączającej żądanie zniesienia współwłasności może wynikać z przepisów szczególnych. Zgodnie z art. 221 k.c., czynności prawne, wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności, odnoszą skutek także względem nabywcy udziału, jeżeli nabywca o nich wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Według art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2016 r. poz. 790 z późn. zm.; dalej: "u.k.w.h."), roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności zostało zaliczone do praw osobistych i roszczeń podlegających ujawnieniu w księdze wieczystej; przez ujawnienie w księdze wieczystej prawo osobiste lub roszczenie uzyskuje skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu (art. 17 u.k.w.h.).

Umowa uregulowana w art. 210 § 1 zdanie drugie i trzecie k.c. jest bez wątpienia instrumentem o charakterze szczególnym, czyniącym wyłom w ogólnym założeniu o możliwości swobodnego żądania zniesienia współwłasności. Obejmowanie skutkami umowy podmiotów innych niż jej strony stanowiłoby zatem nieuzasadnione poszerzanie granicy wyjątku, wbrew zasadzie exceptiones non sunt extendendae.

Za przyjęciem tezy o rozszerzonej skuteczności umowy, obejmującej wierzyciela egzekwującego, nie przemawia regulacja postępowania egzekucyjnego przyjęta art. 912 § 1 i art. 887 § 1 w związku z art. 902 lub art. 909 k.p.c. Przepisy te przewidują wprowadzenie wierzyciela w sytuację prawną współwłaściciela wynikającą z zajętego udziału, pozwalając na wykonanie prawa do żądania zniesienia współwłasności i zaspokojenie się z aktywów uzyskanych w wyniku podziału rzeczy wspólnej. Wprawdzie wierzyciel, zgłaszając to żądanie, bez wątpienia nie wykonuje własnego prawa podmiotowego, lecz działa jedynie w zastępstwie dłużnika, jednak żaden z powołanych przepisów nie wprowadził expressis verbis ustawowego wyjątku od zasady skuteczności inter partes umowy zawartej przez współwłaścicieli. Zajęcie udziału przez wierzyciela egzekwującego oczywiście zaś nie może być rozumiane jako nabycie przez niego udziału we współwłasności.

Uchwała SN z dnia 14 września 2016 r., III CZP 36/16

Standard: 22959 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy