Luka aksjologiczna, instrumentalna, konstrukcyjna, operacyjna, tetyczna

Luka konstrukcyjna ma miejsce wówczas, gdy ocena prawna danego przypadku prowadzi do wniosku, że zamierzone było objęcie podmiotu określoną normą (przydanie mu uprawnienia), lecz nie wprowadzono elementów koniecznych do realizacji tego zamierzenia (uchwała SN z 9 grudnia 2021 r., III CZP 103/20). Przypadek ten należy odróżnić od luki aksjologicznej, polegającej na nieobecności w systemie prawa normy, która, zdaniem interpretatora, byłaby ‎z jakiegoś względu pożądana, gdyż pozwalałaby na określenie skutków zdarzeń prawnych w sposób lepszy od istniejącego stanu prawnego. W tej sytuacji w istocie brak luki konstrukcyjnej, a występuje jedynie pozór luki w prawie, czyli tzw. luka pozorna, nieuprawniająca do sięgania po wnioskowanie per analogiam (zob. uchwała SN z 6 maja 2022 r., III CZP 47/22).

Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 573/22

Standard: 66818 (pełna treść orzeczenia)

Luka konstrukcyjna występuje w sytuacji, w której jakiemuś podmiotowi przyznano określone uprawnienie (kompetencję), przy czym nie określono któregoś z elementów koniecznych do realizacji tego uprawnienia. Innymi słowy, chodzi tutaj o sytuację, w której reguły konstruujące znaczenie czynności konwencjonalnych nie są dostatecznie szczegółowe, w związku z czym należy uznać, że czynność ta nie została wyczerpująco unormowana pod względem prawnym. 

Z luką aksjologiczną mamy do czynienia, gdy interpretator uznaje, że w systemie prawnym powinna istnieć jakaś norma, która w rzeczywistości nie istnieje. Innymi słowy, chodzi tutaj o sytuację, w której podmiot dokonujący wykładni dochodzi do wniosku, że celowe byłoby, gdyby obowiązywała norma o określonej treści, podczas gdy normy takiej nie da się wyinterpretować na podstawie prawidłowo zastosowanych metod wykładni.

W ocenie Sądu Najwyższego uzupełnianie luk aksjologicznych w drodze analogii jest niedopuszczalne, gdyż działanie takie byłoby w istocie prawotwórstwem, do czego nie są powołane sądy i co stałoby w sprzeczności z przewidzianą w art. 10 Konstytucji RP zasadą podziału władz.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 103/20

Standard: 71138 (pełna treść orzeczenia)

Luka ma charakter konstrukcyjny, jeżeli jej wypełnienie pozwoli na dokonanie czynności konwencjonalnej (w tym przypadku – wydania orzeczenia o kosztach procesu) w związku z tym, że ustawodawca nie określił niezbędnych elementów realizowania kompetencji przyznanej do dokonania tej czynności konwencjonalnej (w tym przypadku – zasady, w oparciu o którą zasądzane są koszty procesu).

Dla uzupełniania luki konstrukcyjnej wykorzystywane jest wnioskowanie per analogiam (określane również jako wnioskowanie analogia legis). Polega ono na takiej interpretacji określonego przepisu, że „odtwarza się z niego normę odnoszącą się nie tylko do A, ale i do podobnego A’

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 6/21

Standard: 56456 (pełna treść orzeczenia)