Uczestnicy postępowania ze skargi na przewlekłość postępowania (art. 3 i art. 10 u.s.p.p.)

Okoliczność, że przewidziane w art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) uprawnienie strony postępowania karnego do wniesienia skargi na przewlekłość tego postępowania – jak wynika z tytułu ustawy oraz jej przepisów wstępnych (art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1) – jest wyrazem realizacji jednego z podstawowych praw z zakresu Praw Człowieka (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, że w postępowaniu sądowym uprawnienie to przysługuje również prokuratorowi, który, będąc stroną tego postępowania (art. 45 § 1 k.p.k.), nie przestaje być strażnikiem praworządności, obowiązanym do działań w ochronie praw zagwarantowanych w Konstytucji (art. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.).

Nie ulega żadnej wątpliwości, że w postępowaniu przed sądem prokurator jest stroną (art. 45 § 1 k.p.k.). Zgodnie z treścią art. 3 pkt 4 powołanej ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., w postępowaniu karnym uprawnionym do wniesienia skargi są: strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną. Istota problemu sprowadza się do ustalenia, czy prawo do wniesienia skargi przysługuje każdej stronie, czy też tylko tej stronie, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone. Gramatyczna wykładania samego tytułu ustawy, w zestawieniu z zapisami zawartymi w jej art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1, musi prowadzić do wniosku, że chodzi o stronę, której prawo naruszono. W art. 1 ust. 1 ustawy zawarto zapis, iż ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone.

Wskazane unormowania Konstytucji i Konwencji prowadzą do wniosku, że prawo do wniesienia skargi przysługuje tylko tej stronie postępowania, która reprezentuje w nim określony interes. Działania skarżącego ukierunkowane są na zmuszenie organu państwa do szybszego załatwienia sprawy. W postępowaniu karnym oskarżony i pokrzywdzony realizują swoje prawo do sądu, natomiast prokurator realizuje kompetencje przyznane przepisami prawa publicznego.

Przytoczone rozważania nie mogą jednak wykluczać prokuratora z kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi o naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 września 2005 r. (I KZP 24/05) uznał, że prokurator może brać udział w postępowaniu prowadzonym na podstawie powoływanej już ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. jedynie wtedy, gdy na skutek złożenia skargi stał się stroną tego postępowania (skarżącym w rozumieniu tej ustawy). Przytoczona uchwała dopuszcza zatem możliwość wniesienia skargi przez prokuratora na przewlekłość postępowania. Takie stanowisko musi być akceptowane z uwagi na rozwiązania ustrojowe dotyczące pozycji prokuratury, jak i wymagania art. 2 § 1 k.p.k. Podkreślić należy, że w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony (...) w żaden sposób nie pozbawiono prokuratora, będącego stroną, prawa do zakwestionowania sprawności postępowania karnego. Przytoczona uchwała nie straciła swojej aktualności pomimo nowelizacji ustawy poprzez przyznanie prawa złożenia skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego.

Postanowienie SN z dnia 3 grudnia 2009 r., WSP 9/09

Standard: 42348 (pełna treść orzeczenia)