Umieszczenie wierzytelności na liście wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym

Sądowy tytuł wykonawczy wydany przeciwko dłużnikowi, co do którego następnie ogłoszono upadłość, nie traci z mocy prawa wykonalności w części, co do której wierzytelność nim stwierdzona została umieszczona na prawomocnej liście wierzytelności sporządzonej w toku postępowania upadłościowego.

Samo umieszczenie wierzytelności na prawomocnej liście wierzytelności, sporządzonej w toku postępowania upadłościowego, nie stanowi zdarzenia określonego w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Wobec braku stosownej regulacji, nie ma zasadniczo podstaw do stwierdzenia, że samo ujęcie wierzytelności na liście w postępowaniu upadłościowym likwidacyjnym powoduje utratę mocy obowiązującej tytułu wykonawczego obejmującego taką wierzytelność, a przy założeniu, że dopuszczalne jest stosowanie analogii (w tym przypadku art. 295 ust. 1 Pr.u.n.), nie ma przesłanek do uznania, iż brak odpowiedniej regulacji może być w rzeczywistości odczytywany jako istnienie luki prawnej w tym zakresie. Trudno zakładać, że ustawodawca – wprowadzając regulację ujętą w art. 295 ust. 1 Pr.u.n. w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu – stracił z pola widzenia ocenę skutków ujęcia wierzytelności na liście w postępowaniu upadłościowym o charakterze likwidacyjnym, co wskazuje na celowy zamiar ustawodawcy. Za taką oceną przemawia także inna sytuacja wierzycieli dysponujących tytułem wykonawczym w obu rodzajach tych postępowań upadłościowych; jeżeli ma ono charakter likwidacyjny, to wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym nadal istnieje, lecz podlega zaspokojeniu w inny sposób, w ramach egzekucji uniwersalnej prowadzonej według przepisów prawa upadłościowego, prowadzenie bowiem postępowania upadłościowego stanowi przeszkodę do prowadzenia jednocześnie indywidualnej egzekucji sądowej. Ogłoszenie upadłości nie ma natomiast wpływu na istnienie i zakres wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym. Odmiennie sytuacja przedstawia się w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu, zawarcie bowiem układu wywołuje ten skutek, że wierzytelność istniejąca przed wszczęciem tego postępowania ulega odpowiedniej redukcji, a obowiązek jej zaspokojenia przez dłużnika wynika również z nowej podstawy (zawartego układu). Porównanie tej sytuacji do ogólnej regulacji kodeksu cywilnego dotyczącej wykonania zobowiązań wskazuje na podobieństwo do odnowienia, które powoduje wygaśnięcie dotychczasowego zobowiązania. Jest to z kolei podstawa do domagania się przez dłużnika pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Można zatem zakładać, że ustawodawca, dostrzegając możliwość wszczynania przez dłużników tego rodzaju postępowań po zawarciu układu, uznał za celowe wprowadzenie regulacji szczególnej, przesądzającej utratę mocy obowiązującej tytułów wykonawczych wystawionych przeciwko dłużnikom z mocy prawa. Kierując się względami praktycznymi (uniknięcie potrzeby wszczynania postępowań sądowych w tym zakresie), uwzględnił jednocześnie potrzebę ochrony interesów dłużników wynikającą z faktu odmiennego ukształtowania zakresu ich obowiązków. Takie założenia nie mogły przemawiać natomiast za wprowadzeniem do przepisów regulujących postępowanie upadłościowe likwidacyjne podobnego przepisu jak art. 295 ust. 1 Pr.u.n., co przemawia przeciwko jego stosowaniu w drodze analogii w tym postępowaniu.

Zatwierdzona w postępowaniu upadłościowym lista wierzytelności stanowi tytuł egzekucyjny upoważniający wierzyciela do prowadzenia egzekucji, możliwość zatem powstania kolejnego tytułu wykonawczego stanowi zdarzenie stwarzające zagrożenie interesów dłużnika, jednakże – jak podkreślono – nie pozbawia go możliwości obrony przed niesumiennym zachowaniem wierzyciela. Nie stanowi również zdarzenia uzasadniającego pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, nie mieści się bowiem w katalogu przesłanek uzasadniających takie żądanie, wymienionych wyczerpująco w art. 840 k.p.c.

samo zatwierdzenie listy wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nie stanowi zdarzenia uzasadniającego pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanego przed wszczęciem postępowania upadłościowego, obejmującego tę samą wierzytelność. Dla pozbawienia wykonalności takiego tytułu wykonawczego może mieć natomiast znaczenie wynik postępowania upadłościowego; jeżeli w jego toku wierzytelność ujęta na liście została w całości lub w części zaspokojona, to w tym zakresie wcześniej powstały tytuł wykonawczy może być pozbawiony wykonalności ze względu na wygaśnięcie zobowiązania.

Uchwała SN z dnia 5 marca 2009 r., III CZP 3/09

Standard: 22647 (pełna treść orzeczenia)