Spełnienie świadczenia z zastrzeżeniem zwrotu (art. 411 pkt 1 k.c.)

Przyjmowane jest w orzecznictwie, że zastrzeżenie zwrotu stanowi oświadczenie woli solvensa, które powinno być złożone wzbogaconemu w chwili dokonania świadczenia. Zastrzeżenie zwrotu ma charakter oświadczenia woli o przekonaniu lub wiedzy na temat braku zobowiązania. Nie zostały przewidziane żadne szczególne wymagania co do formy tego oświadczenia. Zgodnie z art. 60 k.c., wola solvensa może być wyrażona przez każde zachowanie się, które przejawia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również w postaci elektronicznej, stosownie do art. 61 § 2 k.c.

Wyrażenie woli przez osobę prawną powinno być dokonane przez podmioty uprawnione do działania w jej imieniu. Nie ma podstaw do przyjmowania, że bezskuteczne jest złożenie takiego oświadczenia w treści polecenia przelewu, jeżeli złożyły je uprawnione osoby.

Podkreślenia wymaga, że za równoznaczne co do skutków prawnych z zastrzeżeniem spełniającym ściśle ustawowe wymagania, uznać trzeba oświadczenie o zastrzeżeniu złożone po dokonaniu wpłaty, jeżeli w konkretnych okolicznościach jest oczywiste, że solvens będzie domagał się zwrotu, gdyż spełnia świadczenie, choć wie, że jest ono nienależne, ale czyni to w obawie przed niekorzystnymi dla niego skutkami, zwłaszcza gdy takie oświadczenia były zgłaszane w stosunku do wcześniejszych świadczeń tego samego rodzaju w takich samych warunkach.

Wyrok SN z dnia 31 sierpnia 2018 r., I CSK 552/17

Standard: 22621 (pełna treść orzeczenia)