Skarga na orzeczenie referendarza sądowego

W postępowaniu rozpoznawczym skarga na orzeczenie referendarza sądowego ma zasadniczo charakter anulacyjny (art. 398[22] § 3 k.p.c.). Po utracie mocy przez to orzeczenie sąd rozpoznaje sprawę jako sąd pierwszej instancji. Wyłom od tej zasady przewiduje art. 398[23] k.p.c., gdyż w odniesieniu do wskazanych w nim postanowień skarga ma charakter suspensywny, jej wniesienie wstrzymuje wykonalność zaskarżonych postanowień, a sąd rozpoznaje ją jako sąd drugiej instancji. Po rozpoznaniu skargi sąd utrzymuje w mocy lub zmienia zaskarżone postanowienie, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu (art. 398[23] § 3 zdanie drugie k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2023 r., III CZP 131/22

Standard: 87586 (pełna treść orzeczenia)

Utworzenie instytucji referendarza jako organu sądowego, wyposażonego w  funkcje o charakterze jurysdykcyjnym, służyło odciążeniu sądów przez zmniejszenie zakresu spraw rozpoznawanych przez sędziów, ale z tym związana jest konieczność ustanowienia instrumentu kontrolnego, odmiennego od zażalenia, zapewniającego stronom możliwość poddania weryfikacji sądowej czynności dokonywanych przez referendarza. Temu celowi służy skarga na orzeczenie referendarza, która jest szczególnym środkiem zaskarżenia.

W postępowaniu rozpoznawczym skarga na orzeczenie referendarza sądowego ma zasadniczo charakter anulacyjny (art. 398[22] § 3 k.p.c.). Po utracie mocy orzeczenia referendarza sądowego, sąd rozpoznaje sprawę, jako sąd pierwszej instancji. 

Wyłom od powyższej zasady stanowi art. 398[23] § 1 k.p.c. w odniesieniu do‎orzeczenia referendarza sądowego w przedmiocie kosztów sądowych, kosztów procesu oraz postanowienia o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (por. też art. 518[1]; § 3 i 3a oraz art. 767[3a] § 1 k.p.c.); w tych przypadkach skarga na orzeczenie referendarza sądowego ma charakter suspensywny, jej wniesienie wstrzymuje wykonalność zaskarżonych orzeczeń, a sąd rozpoznaje ją jako sąd drugiej instancji (art. 398[23] § 2 k.p.c.). 

W postępowaniu nieprocesowym w  odniesieniu do postanowień, o których mowa w art. 518[1]; § 3 i 3a k.p.c. i  w  postępowaniu egzekucyjnym, co do postanowień określonych w art. 767[3a] § 1 i 3 k.p.c. zasadą jest, że wniesienie skargi nie powoduje utraty mocy orzeczenia referendarza sądowego, ale sąd rozpoznający skargę działa jako sąd pierwszej instancji, od którego rozstrzygnięć przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych (por. art. 518 i art. 767[4] § 1 i 1[1] k.p.c.).

Zgodnie z art. 398[22] § 1 k.p.c. na orzeczenie referendarza sądowego służy skarga w przypadkach, w których na postanowienie sądu służyłoby zażalenie.

W aktualnym stanie prawnym, ukształtowanym ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469 ze zm.), ustawodawca przyjął, że skarga na orzeczenie referendarza ma być ściśle powiązana z zażaleniem i będzie przysługiwać w tych wszystkich wypadkach, w  których postanowienie sądu jest zaskarżalne zażaleniem, niezależnie od jego rodzaju (dewolutywne i poziome).

Uchwała SN z dnia 24 listopada 2021 r., III CZP 80/20

Standard: 59126 (pełna treść orzeczenia)