Wyłączenie art. 386 § 5 k.p.c. w postępowaniu na skutek zażalenia wniesionego na podstawie art. 770 k.p.c.

Przepis art. 386 § 5 k.p.c. nie ma zastosowania także w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia wniesionego na podstawie art. 770 in fine k.p.c.

Postępowanie egzekucyjne jest ze swej natury postępowaniem niemerytorycznym (nierozpoznawczym), w którym nie podlega badaniu ani zasadność, ani wymagalność egzekwowanego obowiązku (por. np. art. 804 k.p.c.). Sąd jako organ egzekucyjny nie zajmuje w tym postępowaniu jakiegokolwiek stanowiska co do istoty sporu, który został już - pomijając przypadki wyjątkowe (np. art. 333 k.p.c.) - prawomocnie osądzony, nie występują więc jakiekolwiek powody wypełniające ratione legis art. 386 § 5 k.p.c.

Nie ma żadnego znaczenia także to, że w postępowaniu, o którym mowa, podlega badaniu celowość wszczęcia egzekucji, a więc celowość poniesienia kosztów postępowania egzekucyjnego (art. 770 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 49 ust. 4 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1138). Jest oczywiste, że kontrola celowości prowadzonej egzekucji nadaje orzeczeniu sądu wydanemu w wyniku kontroli postanowienia komornika charakteru merytorycznego, a badanie przez sąd, czy zainicjowanie egzekucji i poniesienie przez wierzyciela jej kosztów było celowe, nie ma żadnego związku ani z istotą sporu - już rozstrzygniętego - ani nawet z istotą sprawy egzekucyjnej, zmierzającej do wykonania obowiązku stwierdzonego w tytule wykonawczym. Podobny mechanizm kontroli celowości wszczęcia postępowania (podjęcia obrony) oraz poniesienia kosztów występuje w postępowaniu rozpoznawczym, w ramach stosowania art. 98 § 1 k.p.c.; przeprowadzenie tej kontroli nie oznacza, że rozstrzygając o kosztach sąd wydaje orzeczenie merytoryczne, przeciwnie, orzeczenie zachowuje charakter uboczny i pomocniczy, w związku z czym - w razie rozstrzygania o kosztach po uchyleniu postanowienia w wyniku uwzględnienia zażalenia strony i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania - zmiana składu sądu przewidziana w art. 386 § 5 k.p.c. tylko do orzeczenia w tej kwestii nie jest wymagana.

W rozstrzyganym przypadku za procesowym, formalnym charakterem uchylonego orzeczenia przemawia również to, że sąd kontroluje postanowienia komornika na skutek wniesienia skargi na jego czynność, a następnie na skutek zażalenia. W doktrynie ani w judykaturze nie budzi żadnych wątpliwości, że skarga na czynność komornika jest środkiem zaskarżenia służącym kontroli wyłącznie uchybień formalnych, zatem orzeczenie sądu, niezależnie od przedmiotu rozstrzygnięcia, ma w tym postępowaniu zawsze charakter formalny, także wtedy, gdy obejmuje całą sprawę w jej prawnoprocesowym znaczeniu, a więc całą jej „procesową istotę” lub jej znaczną część.

Uchwała SN z dnia 16 lutego 2017 r., III CZP 90/16

Standard: 22487 (pełna treść orzeczenia)