Zakres łącznego prowadzenia egzekucji

Nowelizacja art. 773 § 1 k.p.c. dokonana ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) usunęła wątpliwości co do zakresu łącznego prowadzenia zbiegającej się egzekucji przez wyznaczony organ i eliminuje niebezpieczeństwo utrwalenia się rozbieżnej wykładni tego przepisu w orzecznictwie sądów powszechnych.

Niejednoznaczne brzmienie obowiązującego obecnie art. 773 § 1 k.p.c. stwarza pole do jego rozbieżnej wykładni, przy czym - co dostrzegł sam wnioskodawca - istnieją poważne argumenty przemawiające za każdym z możliwych rozwiązań. Trudno jednak nie dostrzec, że stanowisko zaprezentowane w uchwale z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 133/09, uwzględnia istotny aspekt praktyczny przyjętej wykładni, pomijany lub bagatelizowany przez zwolenników wykładni przeciwnej.

Odnosząc się do stanowiska wnioskodawcy, wskazującego na potrzebę ponownego rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego, należy zauważyć, że w chwili składania tego wniosku trwały prace nad nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego, w tym przepisów regulujących eliminację zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej. W ich wyniku w dniu 16 września 2011 r. uchwalono ustawę o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381). Ustawodawca w znowelizowanym art. 773 § 1 k.p.c. wskazał jednoznacznie, że w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego rozstrzygnięcie o łącznym prowadzeniu egzekucji przez jeden organ ogranicza się jedynie do tej rzeczy lub prawa majątkowego, do którego nastąpił zbieg. W związku z przyjęciem takiego rozwiązania, uregulował kwestię przekazania akt administracyjnemu organowi egzekucyjnemu w przypadku wyznaczenia tego organu do prowadzenia łącznie zbiegającej się egzekucji (art. 773 § 22 k.p.c.), a także problem wydania kolejnego tytułu wykonawczego niezbędnego do prowadzenia sprawy przekazanej organowi administracyjnemu w sytuacji, w której zbieg egzekucji dotyczy tylko niektórych rzeczy lub praw, z których komornik prowadzi egzekucję; tytuł taki będzie wydawany z urzędu przez sąd lub referendarza sądowego przy odpowiednim zastosowaniu art. 793 k.p.c. (art. 7732 k.p.c.).

Przytoczone unormowania usuwają wątpliwości, które legły u podstaw zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia.

Postanowienie SN z dnia 20 grudnia 2011 r., III CZP 46/11

Standard: 70363 (pełna treść orzeczenia)

Organ egzekucyjny wskazany przez sąd na podstawie art. 773 § 1 k.p.c. prowadzi obie egzekucje łącznie w całości.

Trzeba odróżnić wszczęcie egzekucji prowadzących do zbiegu od – verba legis – „dalszego prowadzenia łącznie egzekucji”. Ustawodawca, określając sytuację, w której dochodzi do zbiegu, posłużył się sformułowaniem „zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa”, natomiast opisując skutki rozstrzygnięcia sądu wskazał, że oznaczony organ prowadzi „łącznie egzekucje” w trybie właściwym dla danego organu.

Należy przyjąć, że gdyby ustawodawca zamierzał ograniczyć prowadzenie „łącznie egzekucji” tylko do przedmiotu, w którym zbiegły się egzekucje, uczyniłby to wyraźnie, posługując się odpowiednią przydawką przymiotną lub rzeczowną; nie czyniąc tego, dał pełną podstawę do interpretacji, że zwrot „egzekucje” oznacza obie zbiegające się egzekucje w całości.

Trzeba przy tym pamiętać, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie znają instytucji zbiegu sposobów egzekucji, co pozwala na sformułowanie tezy, iż egzekucja prowadzona przez poszczególne organy egzekucyjne stanowi nierozdzielną całość. Za tym, że ustawodawca miał na względzie całą dalszą egzekucję przemawia także obowiązek wzięcia przez sąd pod uwagę – przed wydaniem postanowienia – stopnia zaawansowania każdego ze zbiegających się postępowań egzekucyjnych. Postawienie sądowi tego wymagania byłoby niecelowe i bezzasadne, gdyby dalsza egzekucja miała się toczyć łącznie tylko w odniesieniu do samego składnika majątku dłużnika; wówczas wystarczyłoby zbadanie, który organ pierwszy dokonał czynności egzekucyjnej (najczęściej zajęcia).

Zgodnie z art. 773 § 1 in fine, rozstrzygając, który organ egzekucyjny ma prowadzić dalej łącznie egzekucję we właściwym trybie, sąd postanawia, jakie dokonane już czynności pozostają w mocy. Zważywszy, że ustawodawca nie ograniczył decyzji jurysdykcyjnej sądu w tym zakresie tylko do składnika majątku, w którym zbiegły się dwie egzekucje, należy uznać, iż sąd orzeka o wszystkich podjętych czynnościach egzekucyjnych, co byłoby bezcelowe, gdyby dalsza łączna egzekucja miała dotyczyć tylko tego składnika. Dalsze łączne prowadzenie egzekucji w całości nadaje także sens przepisowi art. 774 k.p.c., nakazującemu, aby organ, który przejął prowadzenie egzekucji sądowej i administracyjnej, orzekł o kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych przez drugi organ, choćby te czynności nie zostały utrzymane w mocy. W przepisie tym jest mowa o organie, który przejął dalsze łączne prowadzenie egzekucji sądowej i administracyjnej, co wskazuje, że rozstrzygnięcie kolizji kompetencyjnej na podstawie art. 773 § 1 k.p.c. prowadzi do połączenia obu egzekucji w całości. Podobne argumenty wypływają z art. 838 k.p.c.

Postanowienie sądu oznaczające organ właściwy do dalszego łącznego prowadzenia egzekucji jest równoznaczne z orzeczeniem o dopuszczalności określonej drogi egzekucyjnej w danej sprawie; w razie wskazania organu sądowego, egzekucja sądowa staje się dopuszczalna w niedopuszczalnej do tego czasu egzekucji administracyjnej, a w razie oznaczenia organu administracyjnego, może on prowadzić egzekucję także w tym zakresie, w którym wyłączna była droga egzekucji sądowej. W każdym wypadku wskazany organ jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia całej egzekucji „w trybie właściwym”, a więc przy zastosowaniu wszystkich sposobów egzekucji przewidzianych w ustawie. Nie jest więc dopuszczalne, jak trafnie podniesiono w piśmiennictwie, ograniczenie egzekucji w przekazanej sprawie wyłącznie do sposobu i przedmiotu, w stosunku do którego nastąpił zbieg egzekucji, i ponowne przekazywanie (zwracanie) sprawy organowi niewyznaczonemu przez sąd. W tej sytuacji brak podstaw do twierdzenia, że skoro art. 773 § 1 pozwala rozstrzygnąć kwestię zbiegu egzekucji do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, to postanowienie sądu może również dotyczyć egzekucji z określonego składnika majątku dłużnika; wykładnia językowa i systemowa wymienionego przepisu przekonuje do wniosku przeciwnego.

Dopuszczenie do toczenia się równolegle dwu niezależnych postępowań egzekucyjnych przed różnymi organami stwarzałoby problem dostępu do akt sprawy egzekucyjnej (art. 773 § 1 in medio k.p.c.), aktami tymi bowiem, a także zawartym w nich tytułem wykonawczym, musiałyby dysponować równocześnie obydwa organy egzekucyjne, co sprawiałoby niedające się pokonać trudności praktyczne. Dochodziłoby także do przewlekania egzekucji związanego z koniecznością powstrzymywania się z wszczęciem egzekucji z innych przedmiotów majątkowych do chwili zakończenia egzekucji z przedmiotu, w którym doszło do zbiegu. Powstałby także problem komunikacji między obydwoma organami egzekucyjnymi, w jej braku bowiem mogłoby dochodzić do „powtórnego” egzekwowania wierzytelności przez organ niemający informacji o skuteczności działania drugiego organu, prowadzącego egzekucję z innych rzeczy lub praw.

Uchwała SN z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 133/09

Standard: 22483 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy