Uwzględnienie w podziale sumy należności podatkowych Skarbu Państwa

Unormowanie egzekucji administracyjnej z nieruchomości, wykazujące zresztą podobieństwo do egzekucji sądowej, wymaga oceny w świetle niewątpliwego rozdziału kompetencji organów administracyjnych i sądowych obejmującego postępowania rozpoznawcze i wykonawcze. W ramach tej oceny z perspektywy egzekucji sądowej nasuwa się wyraźny jej związek z drogą sądową, będącą bezwzględną przesłanką w postępowaniu rozpoznawczym, a rozciągającą się również na postępowanie egzekucyjne, o czym świadczy treść art. 824 § 1 pkt 1 k.p.c., nakazującego umorzenie tego postępowania w razie jej braku.

Kompleksowa regulacja zawarta w rozdziale 7 działu II ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oznacza przyznanie administracyjnym organom egzekucyjnym pełnych kompetencji do przeprowadzania egzekucji w zakresie podobnym jak w postępowaniu sądowym. Przemawia za takim wnioskiem kategoryczne brzmienie art. 3 u.p.e.a. („stosuje się”) oraz dopuszczenie wyjątku tylko na podstawie szczególnego przepisu ustawy.

Z taką wykładnią harmonizuje również pozostawienie art. 773 k.p.c. i art. 62 u.p.e.a. dotyczących zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej oraz regulacja ograniczeń w razie zbiegu tych dwóch dróg egzekucji (pierwszeństwo przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Przepisy te dopuszczają uwzględnienie wierzytelności podatkowych w planie podziału jako wyjątek. Również przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 115 i nast.) dopuszczają wyjątkowe uwzględnianie w podziale (w egzekucji administracyjnej) wierzytelności podlegających egzekucji sądowej; szczególne uprawnienia do zgłaszania wierzytelności w odmiennym rodzajowo postępowaniu mają wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo. Postępowanie egzekucyjne w administracji nie zawiera przepisów pozwalających nakazać zobowiązanemu wyjawienia majątku lub przedmiotów (art. 71 i 118 u.p.e.a.) i w tym zakresie odsyła do postępowania sądowego. Wyjątki te nie podważają jednak podziału zasadniczego, przebiegającego przez postępowanie rozpoznawcze aż po egzekucyjne do chwili jego definitywnego zakończenia, tj. spieniężenia majątku zobowiązanego i podzielenia uzyskanych sum miedzy wierzycieli uczestniczących w tym postępowaniu. Celowość ich utrzymania usprawiedliwiają jednak względy społeczne (wierzytelności wskazane w art. 115 § 2 u.p.e.a.) albo potrzeba ochrony praw rzeczowych ograniczonych (art. 1000 § 1 k.p.c. i art. 112c u.p.e.a.). Odmienna regulacja, pozbawiająca uprawnionych z hipoteki ich prawa, a nie zapewniająca uczestnictwa w podziale sumy, stanowiłaby niedopuszczalny wypadek wywłaszczenia bez odszkodowania.

Formuła o wierzycielach składających tytuł wykonawczy art. 1036 k.p.c. odnosi do wierzycieli, dla których zgodnie z art. 1 k.p.c. otwarta jest droga sądową (art. 2 k.p.c.). Dokonywanie wykładni wyizolowanego przepisu bez uwzględnienia jego kontekstu normatywnego rodzi niebezpieczeństwo uzyskania wyniku sprzecznego z istotą, celem i funkcją danej instytucji prawnej. Poprzestanie na przytoczonym fragmencie art. 1036 k.p.c. nakazywałoby też, stosownie do art. 115c § 1 pkt 1, przyznanie wierzycielom zobowiązanego prawo uczestniczenia w podziale sumy uzyskanej z egzekucji administracyjnej. Taki wynik podważałby sens nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 2001 r. (zwłaszcza usunięcie art. 70) i wprowadzał chaos w przymusowym zaspokajaniu wierzytelności (należności). (...) Ustanowienie odrębnej drogi postępowania dla wierzytelności dochodzonych na drodze egzekucji sądowej i administracyjnej nie pozbawia ochrony wierzycieli należności wymienionych w art. 2 u.p.e.a. Artykuł 954 pkt 2 k.p.c. gwarantuje organom gminy i urzędowi skarbowemu informację o licytacji, a tym samym wykorzystanie instytucji zbiegu egzekucji dla zapewnienia pełnego uczestnictwa w podziale. Obowiązek ten ustanawia wyższy poziom ochrony interesu wierzycieli należności podatkowych w stosunku do innych wierzycieli uprawnionych do zaspokajania swoich należności w egzekucji sądowej, ponieważ wymaga się od nich wyższej staranności, tj. zabezpieczenia rzeczowego lub regularnego interesowania się ogłoszeniami o licytacji (art. 110w § 3-8 u.p.e.a.).

Uchwała SN z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZP 114/07

Standard: 22452 (pełna treść orzeczenia)