Obrona dłużnika przed egzekucją opartą na akcie notarialnym; ciężar dowodu

Środkiem obrony dłużnika przed egzekucją opartą na akcie notarialnym jest powództwo opozycyjne (art. 840 k.p.c.); wtedy po raz pierwszy może dojść do zbadania oświadczenia o poddaniu się egzekucji pod kątem jego zgodności z prawem materialnym. Podstawą tego powództwa jest nieważność, wzruszalność lub bezskuteczność oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Nawet zarzut dłużnika, że obowiązek świadczenia w ogóle nie powstał, wobec czego roszczenie wskazane w akcie notarialnym jest bezzasadne, podlega rozpoznaniu w postępowaniu wszczętym przez powództwo przeciwegzekucyjne, wyłączenie zatem możliwości oceniania materialnoprawnej skuteczności czynności prawnej w ramach postępowania klauzulowego nie oznacza pozbawienia strony możliwości ochrony jej praw.

Orzeczenie wydane w wyniku wytoczenia powództwa określonego w art. 840 k.p.c. ma charakter prawokształtujący, tj. powodujący powstanie, ustanie lub zmianę stosunku prawnego. Zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1961 r., 1 CR 540/60, OSNCP 1963, nr 3, poz. 53) zwrócono uwagę na istotną różnicę pomiędzy powództwem skierowanym przeciwko prawomocnemu wyrokowi zaopatrzonemu w klauzulę wykonalności a powództwem zwróconym przeciwko aktowi notarialnemu zaopatrzonemu w taką klauzulę. W pierwszym wypadku niedopuszczalne jest kwestionowanie istnienia obowiązku, gdyż w tym zakresie wyrok korzysta z powagi rzeczy osądzonej, natomiast w przypadku aktu notarialnego dłużnik egzekwowany może skutecznie podnosić nawet zarzut, że obowiązek świadczenia w ogóle nie powstał.

Uwagi te dotyczą także zastrzeżonych w akcie notarialnym odsetek, można więc w nim zamieścić postanowienie o oprocentowaniu wskazanej sumy pieniężnej, przy czym konieczne jest określenie stopy procentowej i terminu, od którego nalicza się odsetki.

Uchwała SN z dnia 7 marca 2008 r., III CZP 155/07

Standard: 22432 (pełna treść orzeczenia)