Przejęcie prowadzenia łącznie egzekucji sądowej i administracyjnej a rozstrzygnięcie o kosztach (art. 774 k.p.c.)

Obowiązek uiszczenia opłat egzekucyjnych i manipulacyjnych powstaje z mocy prawa i w wysokości określonej ustawą, już w toku postępowania egzekucyjnego, a zatem po wystawieniu tytułu wykonawczego, stąd też tytuł wykonawczy nie obejmuje tego rodzaju opłat. Koszty te powstają w toku egzekucyjnego i są dochodzone, co do zasady, na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na egzekwowaną należność pieniężną. Ustawa stawia wymóg wydania postanowienia w przedmiocie tych kosztów tylko w określonych w niej przypadkach, tj. m.in. na wniosek wierzyciela, a z urzędu, jeśli koszty te obciążają wierzyciela.

W postanowieniu z dnia 18 marca 2004 r., III CZP 6/04 Sąd Najwyższy wskazał, iż „Rozstrzygając po dniu 1 stycznia 2004 r., na podstawie art. 774 k.p.c. w związku z art. 773 k.p.c. o kosztach łącznej egzekucji, komornik orzekając o opłatach należnych od dłużnika administracyjnego na podstawie art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a., stosuje przepisy art. 64c § 9, 11 i 12 u.p.e.a.”. W postanowieniu tym Sąd Najwyższy wskazał jednoznacznie: „jeśli zatem komornik przejął prowadzenie łącznej egzekucji i orzeka na podstawie art. 774 k.p.c. o kosztach poprzednio prowadzonego administracyjnego postępowania egzekucyjnego, stosuje w tym zakresie przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i obowiązujące w tym postępowaniu zasady zwrotu organowi egzekucyjnemu kosztów postępowania”.

Również zatem po przekazaniu sprawy do łącznego prowadzenia przez komornika sądowego, egzekucja kosztów egzekucyjnych powstałych w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym, przed wystąpieniem zbiegu egzekucji, następuje na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na egzekwowaną należności pieniężną. Z cytowanych wyżej przepisów rozporządzenia wynika jednoznacznie, że przekazując dalszy tytuł wykonawczy do egzekucji komornikowi sądowemu, administracyjny organ egzekucyjny przekazuje komornikowi jedynie informację o aktualnej wysokości kosztów egzekucyjnych, co byłoby zresztą zbędne, gdyby ta wysokość wynikała z samego tytułu wykonawczego, czy też późniejszego orzeczenia organu egzekucyjnego. Oczywistym jest również, że jedynym celem przekazania takiej informacji może być wyegzekwowanie kosztów egzekucyjnych przez komornika sądowego, bo czemuż innemu miałoby to służyć.

Reasumując, należy wskazać, iż brak było podstaw do odrzucenia wniosku. Wskazane koszty egzekucyjne podlegają bowiem egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego, w którym nie określono ich wysokości. We właściwym czasie komornik będzie natomiast obowiązany do orzeczenia o tych kosztach, w tym do weryfikacji ich wysokości. Można przy tym zauważyć, że przecież również opłaty egzekucyjne i wydatki wynikające z ustawy o komornikach sądowych i egzekucji komornik sądowy egzekwuje, mimo iż ich wysokość również nie jest określona w tytule wykonawczym, a rozstrzyga o nich kończąc postępowanie egzekucyjne.

Postanowienie SR w Tychach z dnia 6 lipca 2015 r., IX Co 2778/15

Standard: 5907 (pełna treść orzeczenia)

W przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej przepis stanowi, że koszty ustala organ, który przejął dalsze, łączne prowadzenie egzekucji – art. 774 kpc. Ten organ, który nie został wyznaczony do dalszego, łącznego prowadzenia egzekucji, dokonuje wyłącznie rozliczenia dotychczasowych koszów poprzez zwrot wierzycielowi niewykorzystanej zaliczki i odnotowania na tytule wykonawczym dotychczasowych kosztów egzekucyjnych /zob. „ Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie egzekucyjne. Komentarz do artykułów 758-1088 kpc”, red. prof. J. Jankowski, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2011, str. 149-150/.

W przypadku zaistnienia tzw. zbiegu egzekucji sądowych, przepis art. 773 [1] § 3 kpc stanowi, że przekazując sprawę, komornik obowiązany jest rozliczyć koszty egzekucji. W przeciwieństwie więc do przepisu art. 770 kpc, ustawodawca posługuje się pojęciem nie ustalenia kosztów egzekucji, lecz ich rozliczenia. I w ocenie Sądu działającego w składzie niniejszym nie mamy tutaj do czynienia z tzw. niekonsekwencją ustawodawcy, lecz z celowym zabiegiem legislacyjnym. Z takim uregulowaniem normatywnym harmonizuje regulacja zawarta w przepisie art. 8 pkt. 12 Ustawy z dnia 29.08.997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, z której wynika, że przekazując sprawę, komornik zwraca niewykorzystaną zaliczkę lub jej część pobraną na poczet wydatków. Wskazana regulacja stanowi zresztą potwierdzenie i kontynuację unormowania wskazanego stanu rzeczy w tzw. ujęciu historycznym. Przywołać tutaj trzeba nieobowiązujący już §34 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 09 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52 ze zm.). Komornik zatem nie dokonuje wcale, jak twierdzi D. Z. – komentarz LEX do art. 773 [1] kpc, ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego. Potwierdza to zresztą treść zaskarżonego postanowienia, które swoim zakresem dotyczy wyłącznie wydatków zaistniałych w sprawie, nie zaś także i opłaty egzekucyjnej.

Zgodnie z ogólnym przepisem art. 770 kpc, ustalenie kosztów egzekucyjnych następuje dopiero w związku z ostatnią czynnością egzekucyjną. Wtedy dopiero znany jest ostateczny wynik egzekucji, organ egzekucyjny ma wiedzę odnośnie tego, czy poniesione koszty egzekucji rzeczywiście były celowe i kto - zgodnie ze znajdującymi odpowiednie zastosowanie - przepisami art. 98 kpc i nast. oraz art. 49 ust. 4 Ustawy z dnia 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, powinien ponieść koszty takiej egzekucji, choćby w sytuacji jej ostatecznej bezskuteczności. Dotyczy to również wydatków, które w przypadku skutecznej i zasadnie wszczętej egzekucji poniesie dłużnik egzekwowany, zaś w przypadku egzekucji bezskutecznej lub niezasadnie wszczętej, wierzyciel egzekwujący /zob. uchwała SN z dn. 06.09.2001 r. sygn. III CZP 39/01 – OSNC 2002/4/176/.

Powyższe świadczy o tym, że także w sytuacji zaistnienia tzw. zbiegu egzekucji komorniczych, komornik przekazujący sprawę, nie ustala odrębnie wydanym postanowieniem kosztów dotychczasowej egzekucji, tylko je rozlicza, tzn. odnotowuje ich zakres oraz to, czy i w jakiej części oraz przez kogo zostały uiszczone. Ustalenie kosztów egzekucji następuje w takiej sytuacji dopiero przy zakończeniu postępowania egzekucyjnego, zgodnie z uregulowaniem zawartym w przepisie art. 770 kpc. Przepis ten w swojej wymowie jest równoważny dla tzw. szczególnej regulacji, zawartej w przepisie art. 774 kpc.

Skoro zatem w przypadku zaistnienia zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej, koszty „zbiegających się postępowań”, zgodnie z art. 774 kpc ustala organ, który ostatecznie prowadzi i „kończy” postępowanie, to tym bardziej w ocenie Sądu, koszty postępowania egzekucyjnego (w tym z tytułu wydatków), w przypadku określonym przepisem art. 773 [1] kpc, ustala nie komornik przekazujący sprawę, lecz ten, który sprawę zgodnie z regulacją ustawową, przejmuje do prowadzenia, a jego czynności kończą prowadzone wcześniej przez innego komornika postępowanie egzekucyjne.

Odnosząc się do poruszonej w uzasadnieniu zaskarżonej czynności, dopuszczonej w orzecznictwie, możliwości częściowego ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego (uchwała SN z dn. 29.12.1995 r. sygn. III CZP 182/95 – OSNC 1996/6/76), należy jednak zauważyć, że wskazana uchwała SN została wydana na tle innego stanu prawnego, gdy nie obowiązywała jeszcze Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Sąd Najwyższy wskazywał w uzasadnieniu w.w uchwały m.in. na to, że w postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje zasada ponoszenia przez dłużnika kosztów celowych egzekucji, bez względu na jej wynik. W aktualnym stanie prawnym pogląd ten nie jest w pełni aktualny, bo w przypadku egzekucji bezskutecznej, wydatki niepokryte z zaliczek, ponosi wierzyciel – art. 42 ust. 2 Ustawy z dnia 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Stwierdzenie jednak, że egzekucja okazała się bezskuteczna i obciążenie wierzyciela wydatkami w podanym wyżej zakresie, nie jest jednak możliwe, przed umorzeniem (ukończeniem) postępowania egzekucyjnego, które nie kończy się w momencie przekazywania przez komornika sprawy innemu komornikowi, w związku zaistnieniem sytuacji, opisanej w przepisie art. 773 [1] kpc. Zresztą dopuszczalność owego, częściowego ustalenia kosztów egzekucji, warunkowana była wskazaniem w wydanym postanowieniu zastrzeżenia, że ustalenie kosztów egzekucji jest częściowe, co nie zaistniało w zaskarżonym postanowieniu.

Z praktyki i doświadczenia tutejszego Sądu wynika, że komornicy przekazując sprawę w związku z zaistnieniem tzw. zbiegu egzekucji komorniczych (ale także w związku ze zbiegiem egzekucji sądowych i administracyjnych), rzeczywiście wydają postanowienia o ustaleniu kosztów egzekucyjnych, sprowadzające się nie tylko do wykazania wysokości zaistniałych wydatków i tego, czy i jakim zakresie oraz przez kogo zostały one uiszczone, ale i obejmujące rozstrzygnięcie o obciążeniu określonej strony postępowania egzekucyjnego kosztami dotychczasowej egzekucji. Nie oznacza to jednak, że praktyka ta jest prawidłowa, właściwa i zgodna z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa.

Postanowienie SR w Białymstoku z dnia 13 czerwca 2014 r., II Co 1724/14

Standard: 5908 (pełna treść orzeczenia)