Związanie sądu wykładnią Sądu Najwyższego dokonaną w innej sprawie

Pogląd prawny wynikający z orzecznictwa Sądu Najwyższego czy sądów apelacyjnych nie jest wprawdzie wiążący dla sądu rozpoznającego sprawę. Jedynie pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w związku z zadaniem tzw. pytania prawnego (art. 441 § 1 k.p.k.) jest wiążący, ale tylko w danej sprawie (art. 441 § 3 k.p.k.), co stanowi wyjątek od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu także w zakresie interpretacji przepisów prawa (art. 8 § 1 k.p.k.). Niemniej jednak orzecznictwo Sądu Najwyższego stanowi dla sądów powszechnych wskazówkę, w jaki sposób interpretować przepisy budzące wątpliwości w praktyce orzeczniczej.

Utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego stanowi określoną wartość konstytucyjną i odstępstwo od tej linii orzeczniczej zagraża zasadzie bezpieczeństwa prawnego oraz zasadzie ochrony zaufania obywateli do państwa i prawa.

Postanowienie SN z dnia 25 sierpnia 2021 r., IV KK 385/21

Standard: 77677 (pełna treść orzeczenia)

Sąd orzekający w sprawie mógł mieć inne zdanie, sąd powszechny jest bowiem związany wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy tylko w tej sprawie, w której dane rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego zapada. Brak związania w innej sprawie poglądem Sądu Najwyższego pozwala sądowi powszechnemu na orzekanie zgodnie z własnym przekonaniem co jest realizacją przynależnej mu niezawisłości a więc konstytucyjnej zasady wymiaru sprawiedliwości, zgodnie z którą sędzia rozstrzygając sprawę podlega wyłącznie Konstytucji i ustawom.

Nie może być jednak wątpliwości, że zajęcie odmiennego stanowiska wymaga przedstawienia argumentacji, która mogłaby skłonić Sąd Najwyższy do rozważenia potrzeby przedstawienia określonego zagadnienia składowi pełnej izby. W przeciwnym razie mogłoby dojść do unicestwienia tej funkcji Sądu Najwyższego, którą jest czuwanie nad jednolitością orzecznictwa, zapewnioną jedynie wtedy, gdy w podobnych stanach faktycznych i prawnych zapadają zbliżone orzeczenia (art. 183 Konstytucji i art. 1 pkt 1 ustawy o Sądzie Najwyższym).

Na tym właśnie polega zasada pewności prawnej. Utrzymywanie w obrocie prawnym sprzecznych rozstrzygnięć sądowych rodzi ryzyko powstania stanu niepewności prawnej zmniejszającej zaufanie społeczeństwa do systemu sądowego, mimo iż zaufanie takie stanowi jeden z podstawowych ingredientów państwa prawa.

Pomimo zatem braku związania sądów powszechnych uchwałami Sądu Najwyższego nie może być tak, że sąd drugiej instancji wspiera swoje reformatoryjne rozstrzygnięcie jednym zdaniem zaczerpniętym z jednostkowego orzeczenia Sądu Najwyższego, ignorując wykładnię prawa dokonaną w uzasadnieniu uchwały podjętej w składzie siedmiu sędziów.

Postanowienie SN z dnia 23 listopada 2018 r., II CSK 666/17

Standard: 22165 (pełna treść orzeczenia)

Związanie wiążącą wykładnią prawa dokonywaną przez Sąd Najwyższy należy rozumieć wąsko; dotyczy ono jedynie wypowiedzi Sądu Najwyższego polegających na stanowczym i jednoznacznym ustaleniu znaczenia przepisów prawa, rozpatrywanych w ramach oceny zarzutów kasacyjnych, przede wszystkim tych, które stanowiły podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku (por. wyroki SN z dnia 12 lipca 2012 r., I CSK 5/12) z dnia 26 marca 2014 r., V CSK 284/13 i z dnia 7 kwietnia 2016 r., II CSK 230/15).

Wyrok SN z dnia 24 marca 2017 r., I CSK 416/16

Standard: 71338 (pełna treść orzeczenia)