Wygaśnięcie zobowiązania bezterminowego o charakterze ciągłym (art. 365[1] k.c.)

Wypowiedzenie umownego stosunku prawnego (zob. art. 365[1] k.c.) ma podwójną naturę prawną: z jednej strony jest prawem podmiotowym (uprawnieniem) kształtującym, a z drugiej - jednostronną czynnością prawną. Jeżeli zatem zostanie ono uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, dochodzi do zbiegu norm prawnych zamieszczonych w art. 5 k.c. i w art. 58 § 2 k.c.

Obie normy zawierają sankcję, jednakże sankcja przewidziana w art. 58 § 2 k.c. jest surowsza. Sąd Najwyższy stwierdził w wyroku z dnia 23 stycznia 1998 r., I CKN 432/97, że oparcie powództwa na treści art. 58 § 2 k.c., przyjmującego za podstawę nieważności czynności prawnej jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyklucza przy ocenie zgodności czynności prawnej z tymi zasadami zastosowanie art. 5 k.c.

W konkluzji należy zatem przyjąć, że jeżeli w okolicznościach danej sprawy wypowiedzenie umownego stosunku prawnego zostanie ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, art. 58 § 2 k.c. wyłącza zastosowanie art. 5 k.c. na zasadzie lex specialis derogat legi generali.

Wyrok SN z dnia 10 lipca 2020 r., II CSK 558/18

Standard: 44728 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 365[1] k.c. zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. Obowiązywanie tej regulacji prowadzi do uznania, że żaden stosunek zobowiązaniowy nie może wiązać stron wieczyście, zaś norma ją wyrażająca ma charakter bezwzględnie wiążący (wyrok SN z 13 czerwca 2013 r., V CSK 391/12).

W ocenie Sądu Najwyższego, brak w obecnym stanie prawnym przesłanek do wnioskowania, że nawiązany umownie stosunek regulujący możliwość korzystania z nieruchomości powoda w zakresie pozostawania na niej urządzeń przesyłowych cechuje się nierozwiązywalnością, zwłaszcza dlatego, że stanowisko takie prowadziłoby w istocie do skonstruowania nieprzewidzianej przepisami prawa instytucji obligacji realnej. Oznacza to, że stosunek taki może ulec zakończeniu na skutek wypowiedzenia przez jedną ze stron.

Wyrok SN z dnia 23 maja 2019 r., II CSK 159/18

Standard: 37194 (pełna treść orzeczenia)