Zmiana warunków pracy pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią (art. 179 k.p.)
Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem (art. 175[1] – 189[1] k.p.)
Fakt korzystania z urlopu macierzyńskiego po uprzednim wykonywaniu pracy na stanowisku niezaliczonym do pracy w szczególnych warunkach, na które ubezpieczona przeniesiona została w związku z ciążą, w sytuacji podjęcia przez nią pracy na stanowisku zgrzewacza po wykorzystaniu urlopu wychowawczego, nie stanowi przeszkody do uznania tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach. Jest bowiem oczywiste, że przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 wymienionej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obowiązujący od 1 lipca 2004 r. w myśl, którego przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, nie znajduje zastosowania w rozpoznawanej sprawie.
Pomijając bowiem utrwalone i ukształtowane na tle cytowanego przepisu i art. 184 omawianej ustawy, stanowisko judykatury zgodnie z którym wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260; z 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126; z 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 269), to cytowane unormowanie nie obejmuje stanu faktycznego zaistniałego w rozpoznawanej sprawie. Jak bowiem wyżej wskazano ubezpieczona korzystała z urlopów macierzyńskich przed datą 15 listopada 1991 r.
Warto zauważyć, że na tle analogicznej sytuacji faktycznej wypowiedział się Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 7 października 2014 r., I UK 51/14 (LEX nr 1621325) stwierdził "kobieta zatrudniona na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczególnych warunkach, wzbronionej kobietom w ciąży, musi być przeniesiona do innej pracy na podstawie art. 179 k.p. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że jeśli po skorzystaniu z uprawnień związanych z urodzeniem dziecka wraca do pracy na stanowisko zaliczane do pracy w szczególnych warunkach, powinna mieć zaliczone do okresu zatrudnienia w tych warunkach okresy pobierania zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego związane z ciążą i macierzyństwem". Wyrażony pogląd Sąd Apelacyjny podziela w całej rozciągłości.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 5 lutego 2016 r., III AUa 124/15
Standard: 22059 (pełna treść orzeczenia)
W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, przede wszystkim w wyroku z 5 listopada 2012 r., II UK 82/12 (OSNP 2013 nr 19-20, poz. 230), w którym zaliczono do okresu pracy w szczególnych warunkach, uprawniającego do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, okres urlopu wypoczynkowego i urlopu macierzyńskiego kobiety, która pracowała na stanowisku zaliczanym do pracy w warunkach szczególnych, a następnie została w związku z ciążą na podstawie art. 179 k.p. przeniesiona do pracy na inne stanowisko, niezaliczane do stanowisk pracy w warunkach szczególnych, po czym po urodzeniu dziecka korzystała z urlopu macierzyńskiego i pobierała świadczenie z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku macierzyńskiego, a następnie urlopu wypoczynkowego. Sąd Najwyższy orzekający w sprawie II UK 82/12 nie miał wątpliwości, że przeniesienie kobiety w ciąży ze stanowiska pracy w szczególnych warunkach do lżejszej pracy, niebędącej pracą w szczególnych warunkach, nie powoduje wyłączenia ze stażu pracy w szczególnych warunkach następującego później okresu urlopu macierzyńskiego.
Pogląd ten zasługuje na aprobatę, dlatego Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym obecną sprawę podziela go i podtrzymuje. Kobieta zatrudniona na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczególnych warunkach, wzbronionej kobietom w ciąży, musi być przeniesiona do innej pracy na podstawie art. 179 k.p. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że jeśli po skorzystaniu z uprawnień związanych z urodzeniem dziecka wraca do pracy na stanowisko zaliczane do pracy w szczególnych warunkach, powinna mieć zaliczone do okresu zatrudnienia w tych warunkach okresy pobierania zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego związane z ciążą i macierzyństwem.
Jako przykład zaliczenia okresu pobierania zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego do okresu pracy w szczególnych warunkach można przywołać stanowisko Sąd Najwyższego przedstawione w wyroku z 21 maja 2009 r., II UK 370/08 (OSNP 2011 nr 1-2, poz. 20), w którym stwierdzono, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, iż do okresu pracy w szczególnym charakterze (w tym przypadku pracy nauczyciela) wlicza się okresy nieobecności w pracy spowodowane czasową niezdolnością do pracy, urlopem macierzyńskim i urlopem dla poratowania zdrowia (np. uchwała z 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03, OSNP 2004 Nr 5, poz. 87 oraz wyrok z 30 lipca 2003 r., II UK 323/02, OSNP 2004 Nr 11, poz. 197).
Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach może być zaliczony jedynie okres niewykonywania pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie zalicza się zatem urlopu wychowawczego (wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12, LEX nr 1324260). Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odnosi się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia takiej pracy w takich, szczególnych warunkach. Wyjątek pozwalający na zaliczenie okresów niewykonywania pracy do okresu pracy w szczególnych warunkach obejmuje tylko okres pobierania wynagrodzenia i świadczeń z ubezpieczenia społecznego związanych z ciążą i macierzyństwem.
Wyrok SN z dnia 7 października 2014 r., I UK 51/14
Standard: 22060 (pełna treść orzeczenia)