Zwolnienie prokuratora z kosztów postępowania zabezpieczającego

W postępowaniu o wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, wydanego na podstawie art. 291 k.p.k., prokurator nie ponosi kosztów postępowania zabezpieczającego.

Postanowienie prokuratora wydane w postępowaniu przygotowawczym o zabezpieczeniu na mieniu oskarżonego wykonania orzeczenia grzywny, świadczenia pieniężnego, należności sądowych oraz zwrotu korzyści (art. 291 k.p.k.), podlega wykonaniu w sposób przewidziany w Kodeksie postępowania cywilnego, stosownie do art. 292 § 1 k.p.k. Odesłanie to odnosi się zatem do sposobów zabezpieczenia przewidzianych w art. 747 k.p.c. oraz całości uregulowań postępowania zabezpieczającego. Odpowiednie zastosowanie w tym postępowaniu ma art. 771 k.p.c., przewidujący, że zwolnienie od kosztów sądowych przyznane z mocy ustawy lub na podstawie orzeczenia sądu w postępowaniu rozpoznawczym, rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne.

Uczestnictwo prokuratora w postępowaniu cywilnym ma na celu ochronę praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego (art. 7, art. 55 i nast. k.p.c.). Do tej kategorii należy inicjowanie przez prokuratora postępowania o wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, które związane jest z dążeniem do zapewnienia realnego poniesienia przez sprawcę majątkowych 5 konsekwencji popełnienia przestępstwa. W odniesieniu do wszystkich form udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym ma zastosowanie ustawowe zwolnienie go od kosztów sądowych, przewidziane w art. 96 pkt 6 u.k.s.c.

Stosowanie w postępowaniu o wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia art. 771 k.p.c. nie może być uzależnione od wartościowania przyczyn przyznania tego zwolnienia, ponieważ nie obejmuje ich również stosowany odpowiedniego art.100 u.k.s.c. Przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie zawierają różnic w traktowaniu podmiotów, zależnie od przyczyn, które legły u podstaw przyznania zwolnienia od kosztów sądowych.

Prokurator w postępowaniu dotyczącym zabezpieczenia majątkowego, mającego na celu wykonanie środków karnych, nie ma statusu wierzyciela. Nie realizuje on w ramach tego postępowania własnych uprawnień majątkowych do składników mienia objętych zabezpieczeniem. Działa na mocy ustawowego upoważnienia do zagwarantowania wykonania orzeczenia, które zostanie wydane w postępowaniu karnym. Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji nie daje podstaw do przyjęcia, że pojęciu „wierzyciel” nadano w niej znaczenie autonomiczne, odmienne od powszechnie przyjmowanego. W wymienionej ustawie brak natomiast przepisów nakładających na prokuratora obowiązek wniesienia opłaty od wniosku o wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym.

Uchwała SN z dnia 26 lutego 2015 r., III CZP 96/14

Standard: 22023 (pełna treść orzeczenia)

Prokurator – w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym na jego polecenie – jest zobowiązany do uiszczenia stosunkowej opłaty egzekucyjnej przewidzianej w art. 45 ust. 1 i 3 oraz zaliczki, o której mowa w art. 40 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.).

Zgodnie z art. 292 § 1 k.p.c., zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w kodeksie postępowania cywilnego. Użyte w tym przepisie określenie „w sposób” odnosi się do całości uregulowania postępowania zabezpieczającego w kodeksie postępowania cywilnego, natomiast określenie użyte w art. 293 § 1 k.p.k. „zakres i sposób zabezpieczenia” odwołuje się do rozróżnianych w doktrynie rodzajów i sposobów egzekucji. Rozumienie użytych w obu przepisach określeń w ten sam sposób prowadziłoby do wniosków naruszających zasady wykładni logicznej, gdyż powodowałoby wyłączenie stosowania części przepisów postępowania cywilnego, dotyczących postępowania zabezpieczającego. Do wykonania zarządzeń tymczasowych, którymi są również postanowienia o zabezpieczeniu wydane w postępowaniu karnym, kodeks postępowania cywilnego (art. 743) odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Odesłanie to obejmuje również art. 771 k.p.c., stanowiący o rozciągnięciu zwolnienia od kosztów sądowych także na postępowanie egzekucyjne, w tym – w stosunku do prokuratora (art. 111 § 1 pkt 4).

Również ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji zawiera unormowania dotyczące kosztów postępowania egzekucyjnego. Regulacje zawarte w tej ustawie są unormowaniami autonomicznymi w stosunku do ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) w zakresie nią objętym (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., III CZP 23/00, "Prawo Bankowe" 2000, nr 12, s.11-13). Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji uregulowała w rozdziale 6 zasady ponoszenia wydatków w toku egzekucji, a w rozdziale 7 opłaty egzekucyjne. Unormowanie to zastąpiło obowiązujące wcześniej w tym zakresie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie taksy za czynności komorników (Dz.U. Nr 62, poz. 264 ze zm.). Wobec niewypełnienia delegacji ustawowej przewidzianej w art. 60 u.k.s.e. do uregulowania opłat za czynności komorników, nie będących czynnościami egzekucyjnymi, i nieuchylenia wyżej wymienionego rozporządzenia, zachowało ono aktualność w tym zakresie (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2001 r., III CZP 52/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 101).

Postępowanie zabezpieczające nie może być zaliczone do czynności komorników nie będących czynnościami egzekucyjnymi, o czym przesądza jego charakter i sposób uregulowania. W postępowaniu egzekucyjnym komornik pobiera opłaty stosunkowe lub stałe (art. 44 ust. 1 i 3 u.k.s.e.), w zależności od rodzaju prowadzonej egzekucji, przy czym do postępowania zabezpieczającego mają zastosowanie opłaty stosunkowe. Cała opłata stosunkowa wynosi 21%, jednak wierzyciel, wszczynając postępowanie, uiszcza część opłaty stosunkowej w wysokości 7% wartości egzekwowanego świadczenia (art. 49 i art. 45 ust. 1 u.k.s.e.). Unormowanie zawarte w art. 45 ust. 3 i 4 nie pozostawia wątpliwości, że wolą ustawodawcy było nałożenie na prowadzącego egzekucję prokuratora lub sąd obowiązku uiszczenia części opłaty stosunkowej, a sankcją jej nieuiszczenia, bez wezwania jest zwrot wniosku, łącznie z poleceniem egzekucyjnym. Uregulowanie nakładające obowiązek uiszczenia przez te organy państwa zaliczki na pokrycie wydatków zawiera art. 40 u.k.s.e. Charakter tych przepisów, stanowiących lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, powoduje, że przyjąć należy, iż ustawodawca celowo obciążył te organy ponoszeniem części opłat egzekucyjnych. Odniesienie tej regulacji przez kolejne odesłanie do postępowania zabezpieczającego prowadzi do wniosku, że sąd i prokurator w postępowaniu zabezpieczającym zobowiązani są do ponoszenia części opłaty stosunkowej oraz uiszczania zaliczki na wydatki. Jednocześnie wyczerpuje to obowiązki sądu i prokuratora ponoszenia kosztów w postępowaniu zabezpieczającym.

Przepis art. 59 w związku z art. 49 u.k.s.e. nie może stanowić podstawy do nałożenia na sąd i prokuratora obowiązku uiszczenia całej opłaty stosunkowej w postępowaniu zabezpieczającym. Komornik nie może pobrać od wierzyciela takiej opłaty, gdyż w razie bezskuteczności egzekucji zwraca wierzycielowi połowę uiszczonej opłaty stosunkowej (art. 45 ust. 2), a w razie gdy egzekucja jest skuteczna, druga część opłaty obciąża dłużnika. Obciążenie sądu lub prokuratora drugą częścią opłaty stosunkowej nie dałoby się pogodzić z treścią art. 59 ust. 4 stanowiącego, że 20% opłaty egzekucyjnej ściągniętej od dłużnika stanowi dochód Skarbu Państwa. Nie ma również uzasadnienia dla przyjęcia obciążenia wierzyciela w postępowaniu zabezpieczającym – które z natury rzeczy nie prowadzi do wyegzekwowania świadczenia – znacznie wyższymi opłatami niż w postępowaniu egzekucyjnym.

Uchwała SN z dnia 4 czerwca 2001 r., III CZP 23/01

Standard: 22392 (pełna treść orzeczenia)