Pojęcie uchylania się od alimentacji

Wprawdzie ustawodawca wyeliminował znamię uporczywości, jednak nie wyeliminował znamienia uchylania się do wykonania obowiązku alimentacyjnego. Z kolei doprowadzenie (poprzez zaniechanie w płatnościach świadczeń) do niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych przez osobę uprawnioną do alimentów, jest przestępstwem kwalifikowanym z art. 209 § 1a k.k., przy czym uzupełnione jest dodatkowym znamieniem, którego nie było w treści art. 209 § 1 k.k., tj. dla przypisania odpowiedzialności za przestępstwo nie alimentacji z art. 209 § 1a k.k. zachodzi konieczność stwierdzenia, że łączna wysokość powstałych wskutek nie alimentacji zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo też stwierdzenia opóźnienia w płatności zaległego świadczenia innego niż okresowe, które wynosi co najmniej 3 miesiące.

 W świetle powyższego konieczne jest ustalenie i wykazanie, że sprawca uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. Należy w tym miejscu przytoczyć pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2017 r. w sprawie II KK 211/17 i zawarte w jego uzasadnieniu orzecznictwo i poglądy doktryny, że w pojęciu "uchyla się" zawarty jest zawsze negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do świadczenia - sprawca obowiązku tego nie wypełnia, gdyż go wypełnić nie chce lub lekceważy ten obowiązek. Musi to więc być zachowanie umyślne, w którym wyraża się szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (element subiektywny), a z drugiej strony - stan uchylania się trwający przez określony dłuższy czas (element obiektywny). Zważyć bowiem należy, że ostatnia nowelizacja art. 209 § 1 k.k., zrezygnowała jedynie ze znamienia "uporczywości" precyzując okres nie alimentacji, pozostawiając obowiązek wykazania "uchylania się", który również należy do znamion przestępstwa z art. 209 § 1a k.k.

Niewypełnienie przez oskarżonego znamienia zarzucanego mu czynu w postaci "uchylania się" skutkuje tym, iż nie można uznać go winnego jego popełnienia.

Wyrok SR w Toruniu z dnia 17 czerwca 2019 r., II K 105/19 

Standard: 43214

Uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji – w ujęciu art. 209 § 1 k.k. (w obu wersjach przepisu) zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli.

W pojęciu „uchyla się” zawarty jest zawsze negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do świadczenia – sprawca nie wypełnia go – gdyż wypełnić go nie chce lub lekceważy ten obowiązek. Musi to więc być zachowanie umyślne, w którym wyraża się szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (element subiektywny), a z drugiej zaś strony – stan uchylania się trwający przez określony dłuższy czas (element obiektywny) (post. SN z 07.11.2017 r. II K 211/17).

Znamię uporczywości także łączy w sobie dwa elementy. Pierwszy z nich (podmiotowy) polega na szczególnym nastawieniu psychicznym wyrażającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim, podtrzymywania swego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (np. wszczęciu egzekucji cywilnej). Drugi element (obiektywny) polega na utrzymywaniu takiego stanu przez dłuższy czas (przynajmniej kilka miesięcy). (post. SN j.w.) T

ak niewątpliwie było w tym przypadku, gdyż oskarżony przez okres kilku lat absolutnie nie interesował się losem swego małoletniego dziecka i mimo obowiązku, nie łożył alimentów na jego utrzymanie, co więcej w tym czasie nie zrobił nic, aby córce w jakikolwiek sposób pomóc (chociażby w formie niewielkiego prezentu).

Wyrok SR w Bartoszycach z dnia 18 grudnia 2018 r., II K 311/18

Standard: 43210 (pełna treść orzeczenia)