Zarzut nieważności umowy kredytowej z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.)
Umowa kredytu (art. 69 p.b.)
Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe (tj. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Pozwana zarzuciła, iż umowa kredytu jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego z uwagi na błędne określenie zdolności kredytowej pozwanej, zabezpieczenie jedynie interesów strony powodowej przy jednoczesnym braku zabezpieczenia interesów pozwanej. W ocenie Sądu argumentacja pozwanej jest irrelewantna dla kwestii ważności przedmiotowej umowy.
Stosownie do treści art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Pozwana nie jest osobą pozbawioną lub ograniczoną w zdolności do czynności prawnych czy nieporadną i trudno w realiach niniejszej sprawy dopatrzyć się jakichkolwiek okoliczności, które świadczyłyby, iż umowa została zawarta w warunkach wyzysku. Ponadto, pozwana w chwili zawierania umowy znała własną sytuację majątkową i rodzinną, więc nie może teraz niejako przerzucać na stronę powodową odpowiedzialności za brak spłaty należności kredytowej argumentując, iż Bank błędnie ocenił jej zdolność kredytową.
Okoliczność, że w ocenie pozwanej w umowie zostały zabezpieczone jedynie interesy banku sama w sobie nie przemawia za uznaniem umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Skutkiem umowy kredytowej jest obciążenie kredytodawcy istotnym ryzykiem niewypłacalności kredytobiorcy. W konsekwencji nie można czynić zarzutu kredytodawcy, że zabezpiecza się przed niewypłacalnością kredytobiorcy zastrzegając na swoją rzecz zabezpieczenie w postaci hipoteki na prawie należącym do kredytobiorcy.
Wyrok SO w Krakowie z dnia 22 marca 2017 r., I C 1919/16
Standard: 10342 (pełna treść orzeczenia)
Powołując się na nieważność umowy kredytowej zawartej z pozwanym, z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), powodowie byli zobligowani, pod rygorem oddalenia powództwa, nie tyle do wskazania jakiejś konkretnej zasady współżycia społecznego, z którą ta umowa pozostaje w sprzeczności, ile do wskazania okoliczności usprawiedliwiających stawianą przez nich tezę, że umowa ta jest nieetyczna i nie do pogodzenia z powszechnie aprobowanymi w społeczeństwie wartościami moralnymi.
W ocenie powodów, o sprzeczności kwestionowanej umowy z zasadami współżycia społecznego świadczy cel, a w zasadzie, skutek zawartej przez nich umowy kredytu, w postaci obciążenia ich obowiązkiem spłaty zaciągniętego kredytu, któremu nie byli, nie są i nie będą w przyszłości w stanie sprostać. Powodowie wskazując na wprowadzenie ich w błąd co do rzeczywistej wartości nabywanej
nieruchomości przez zbywcę, posługującego się nierzetelnym operatem szacunkowym, upatrują sprzeczności umowy o kredyt z zasadami współżycia społecznego w tym, że pozwany Bank naruszając zasady uczciwości kontraktowej, nie zweryfikował wartości nieruchomości i udzielił im zbyt wysokiego, w stosunku do faktycznej wartości nieruchomości, kredytu, którego nie są w stanie spłacić, co uniemożliwia im normalne życie.
W orzecznictwie wskazuje się, że za oceną nieważności czynności prawnej z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego muszą przemawiać szczególne okoliczności (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2006 r., II CSK 101/05, nie publ.).Przy dokonywaniu kontroli czynności prawnych na podstawie art. 58 § 2 k.c., należy mieć na uwadze jej podwójny aspekt. Z jednej strony wynik tej analizy może powodować pewną nieprzewidywalność funkcjonowania systemu prawnego, ale z drugiej strony prowadzi do rekompensującego ją, sprawiedliwego rezultatu stosowania prawa. Z konieczności zachowania równowagi między tymi elementami wynika postulat stosowania klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego w przypadkach wyjątkowych, w których ma ono mocne uzasadnienie aksjologiczne.
Sąd drugiej instancji uznał, że w realiach rozpatrywanej sprawy takie uzasadnienie nie występuje, albowiem powodowie z własnej inicjatywy, nie znajdując się w jakimkolwiek przymusowym położeniu lub szczególnej sytuacji życiowej, złożyli wniosek o udzielenie im kredytu bankowego w kwocie 1 000 000 złotych na zakup nieruchomości, w której planowali prowadzenie prywatnej przychodni lekarskiej. Powód przedstawił pracownikom pozwanego Banku biznesplan, zakładający osiąganie dochodów z prowadzonej działalności medycznej w kwocie około 20 000 miesięcznie. Z ustaleń wynika, że powodowie zostali wprowadzeni w błąd przez zbywcę nieruchomości co do faktycznej wartości kupowanej nieruchomości. Uchylili się od skutków złożenia oświadczenia woli w przedmiocie nabycia nieruchomości i uzyskali prawomocny wyrok zasądzający od zbywcy nieruchomości na ich rzecz zwrot ceny; dysponują więc tytułem wykonawczym przeciwko kontrahentowi. Nie zapłacili najmniejszej nawet kwoty tytułem zwrotu kredytu, prezentując stanowisko, że nie uczynią tego z uwagi na to, że zostali oszukani.
Stawiany aktualnie przez powodów zarzut nie zweryfikowania lub niedostatecznie starannego zweryfikowania przez pracowników Banku dokumentacji przedstawionej przez powodów przy wniosku o udzielenie kredytu (operat szacunkowy nieruchomości, biznesplan), nie stanowi o sprzeczności przedmiotowej umowy o kredyt z zasadami lojalnego kontraktowania lub obowiązku uczciwego zachowania wobec kontrahenta. Należy więc podzielić stanowisko Sąd Apelacyjnego, że przedstawione przez powodów okoliczności nie dają podstaw do przyjęcia, że kwestionowana umowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i w konsekwencji nieważna na podstawie art. 58 § 2 k.c.
Wyrok SN z dnia 28 stycznia 2016 r., I CSK 16/15
Standard: 21929 (pełna treść orzeczenia)