Niedopuszczalność miarkowania opłaty z urzędu (art. 759 § 2 k.p.c.)

Artykuł 759 § 2 k.p.c. nie stanowi podstawy do obniżenia przez sąd z urzędu prawidłowo ustalonych opłat egzekucyjnych.

W motywach postanowienia z dnia 8 listopada 2006 r. (III CZP 81/06, OSNC 2008, nr 6, poz.58) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż obniżenie wysokości opłat nie może nastąpić z urzędu. Podkreślił wyjątkowy charakter tej regulacji i konieczność odróżnienia badania prawidłowości ustalenia opłaty, gdzie potrzeba zapewnienia zgodnego z prawem biegu egzekucji może przemawiać za działaniem z urzędu, od wyjątkowego umniejszenia poprawnie ustalonej opłaty na zasadzie art. 49 ust. 2 u.k.s.e., który jest dobrodziejstwem ustanowionym tylko i wyłącznie w interesie dłużnika, które może być stosowane jedynie w zainicjowanym przez niego postępowaniu, w oparciu o przytoczone przez niego okoliczności, a sąd nie jest uprawniony do prowadzenia w tym zakresie dociekań z urzędu.

Stanowisko to zachowało aktualność na gruncie obecnego stanu prawnego.

Podzielił, je również Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 stycznia 2013 r. (K 1/11), uznając, iż sąd nie ma w ramach tej instytucji możliwości korygowania wysokości opłaty egzekucyjnej z urzędu, co jest jednym z argumentów wskazujących na szczególny charakter tego mechanizmu. Również w literaturze przedmiotu zdecydowanie przeważa pogląd, iż miarkowanie stosunkowej opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 49 ust. 7-10 u.k.s.e. nie może odbywać się z urzędu, tylko wymaga prawidłowego złożenia wniosku przez legitymowany do tego podmiot.

Istotą instytucji sądowego miarkowania wysokości opłaty egzekucyjnej nie jest weryfikacja uchybień w określeniu tej opłaty, lecz korekta jej wysokości w oparciu o zasady słuszności, z uwzględnieniem okoliczności konkretnego postępowania egzekucyjnego i argumentacji przedstawionej przez wnioskodawcę, przemawiającej za odstąpieniem od reguł ustawowych.

Instytucja ta jest dobrodziejstwem ustanowionym tylko i wyłącznie w interesie wnioskodawcy, ustawodawca zróżnicował już, bowiem w art. 49 ust. 1 i 2 u.k.s.e. poszczególne sposoby egzekucji, biorąc pod uwagę pracochłonność i złożoność określonych rodzajów czynności egzekucyjnych (por. uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej z 2007 r., druk sejmowy nr 1287, Sejm V Kadencji).

Przepis ten z założenia ma, zatem charakter wyjątkowy i powinien być wykładany ścieśniająco.

W doktrynie trafnie wskazuje się, iż instytucja sądowego miarkowania wysokości opłaty egzekucyjnej nie mieści się w kategorii określonych art. 759 § 2 k.p.c. uchybień, możliwych do skorygowania w ramach nadzoru represyjnego, skoro dotyczy jedynie opłaty ustalonej prawidłowo, a do kwestionowania opłaty ustalonej nieprawidłowo, służy skarga na czynności komornika. Nie można również poszukiwać podstawy do ingerencji sądu w nadzorze prewencyjnym, zmierzającym do zapewnienia należytego wykonywania egzekucji, w sytuacji, gdy komornik ustalił prawidłowo koszty egzekucji, w pełni respektując przepisy k.p.c. i u.k.s.e.

Zasada słuszności będąca podstawą instytucji miarkowania opłaty egzekucyjnej nie może decydować o traktowaniu prawidłowo ustalonej opłaty egzekucyjnej, jako wadliwej i nie zapewniającej należytego wykonania egzekucji. Przyjąć, zatem należy, iż skorzystanie przez Sąd z tego instrumentu wymagać będzie odpowiedniej aktywności wnioskodawcy, ukierunkowanej na przedstawienie dostatecznie przekonywującej argumentacji, z której powinno wynikać, z jakiej przyczyny dany przypadek wymaga ingerencji w ustawowo określony wymiar opłaty.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto wprawdzie, iż zmiana prawomocnego postanowienia o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego może nastąpić z urzędu na podstawie art. 759 § 2 k.p.c., ale dotyczy to wyłącznie określenia wysokości tych opłat w sposób nieprawidłowy.

Natomiast miarkowanie sędziowskie odnosi się do prawidłowo ustalonej przez komornika opłaty egzekucyjnej i wymaga weryfikacji prawidłowo dokonanej czynności, na podstawie ocennych przesłanek i argumentacji przytoczonej przez wnioskodawcę. Nie ma podstaw do rozszerzającego interpretowania art. 759 § 2 k.p.c. i przyjmowania, że wadliwe jest orzeczenie komornika o kosztach, co, do którego istnieją przesłanki do miarkowania ich wysokości.

Uchwała SN z dnia 26 października 2016 r., III CZP 63/16

Standard: 21873 (pełna treść orzeczenia)