Zajęcie przez komornika przedmiotu zastawu rejestrowego i zawiadomienie zastawnika (art. 805[1] k.p.c.)

Nałożenie na komornika obowiązku zawiadomienia wierzyciela zastawu rejestrowego o zajęciu przedmiotu zastawu (art. 805[1] § 1 k.p.c.) ma na celu umożliwienie zastawnikowi wzięcia udziału w postępowaniu egzekucyjnym i zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami (art. 20 u.z.r.).

Komornik obowiązany jest zawiadomić o zajęciu wierzyciela zastawniczego niezwłocznie po ujawnieniu, że na zajętym przedmiocie został ustawiony zastaw rejestrowy (art. 805[1] § 1 k.p.c.); co więcej sprzedaż przedmiotu obciążonego zastawem nie może nastąpić wcześniej niż po upływie tygodnia od dnia zawiadomienia zastawnika (art. 805[1] § 4 k.p.c.). Chwila, w której komornik zrealizuje tę powinność i zawiadomi zastawnika o zajęciu przedmiotu zastawu rejestrowego, a nawet niedochowanie tej powinności przez komornika, nie rzutują natomiast na skutki wynikające z art. 21a u.z.r.

Utrata przez wierzyciela zastawniczego umownego prawa do zaspokojenia z przedmiotu zastawu przez złożenie oświadczenia woli o przejęciu przedmiotu zastawu na własność w związku z jego egzekucyjnym zajęciem nie pozbawia wierzyciela zastawniczego uprzywilejowania, które wynika z przysługującego mu prawa rzeczowego (art. 20 u.z.r.). Powoduje natomiast, że wierzyciel, zachowując to uprzywilejowanie, może dochodzić swojego prawa tylko w postępowaniu egzekucyjnym (art. 1025 § 1 pkt 5 w związku z art. 20 u.z.r.). 

Jeżeli w związku z naruszeniem przez komornika art. 805[1] k.p.c. wierzyciel zastawniczy utraciłby możliwość zaspokojenia się z przedmiotu zastawu w postępowaniu egzekucyjnym, nie mając wiedzy o jego wszczęciu, w rachubę wchodzi odpowiedzialność odszkodowawcza komornika (art. 36 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, jedn. tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1691) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2016 r., II CSK 775/15). Uchybienie przez komornika obowiązkom wynikającym z art. 8051 k.c. nie sprawia natomiast, iżby wierzyciel mógł realizować umowne uprawnienie do pozaegzekucyjnego zaspokojenia się z przedmiotu zastawu w oderwaniu od art. 21a u.z.r.

Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2024 r., II CSKP 781/22

Standard: 80931 (pełna treść orzeczenia)

Co do zasady brak przeszkód do wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji przez wierzyciela z ruchomości obciążonej zastawem na rzecz osoby trzeciej. Prawa zastawnika są nadal chronione, przy czym w wypadku uzyskania przez niego tytułu wykonawczego, może on przyłączyć się do egzekucji prowadzonej przeciwko zastawcy bez względu na to, czy jest dłużnikiem tylko rzeczowym, czy także osobistym i mocą tej czynności stać się wierzycielem egzekwującym. Różnica polega na tym, że zastawnik będący jedynie dłużnikiem rzeczowym dysponujący tytułem wykonawczym, który przyłączył się do egzekucji uczestniczy wyłącznie w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji przedmiotu zastawu a nie z egzekucji wszystkich ruchomości.

Zastawnik będący dłużnikiem rzeczowym zastawcy, który nie przyłączył się do egzekucji i nie dysponuje tytułem wykonawczym, może jedynie uczestniczyć w planie podziału udowadniając swoje roszczenie dokumentem urzędowym, m.in. w postaci odpisu z rejestru zastawów (art. 1030 w zw. z art. 1034 k.p.c.).

Wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym podlega zaspokojeniu z przedmiotu tego zastawu z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 20 u.z.r.r.z.). Nieprzyłączenie się wierzyciela zastawniczego do egzekucji poprzez zgłoszenie swojej wierzytelności komornikowi w terminie określonym w art. 1030 k.p.c. powoduje wygaśnięcie prawa zastawu i brak zaspokojenia z jego przedmiotu.

Z tych względów przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne nakładają na organy egzekucyjne szczególne powinności i ograniczenia. W zakresie egzekucji z ruchomości polegają one na obowiązku komornika zawiadomienia niezwłocznie zastawnika o zajęciu przedmiotu zastawu rejestrowego (art. 805[1] § 1 k.p.c.), obowiązku komornika, prowadzącego egzekucję o świadczenie przekraczające dwadzieścia tysięcy złotych, uzyskania z centralnej informacji o zastawach rejestrowych danych o tym, czy dłużnik jest zastawcą zastawu rejestrowego oraz kto jest zastawnikiem, a następnie niezwłocznego zawiadomienia go o wszczęciu egzekucji (art. 805[1] § 2 k.p.c.). Dodatkowe powinności dotyczą egzekucji z ruchomości będącej pojazdem mechanicznym (art. 805[1] § 3 k.p.c.). Każdorazowo jednak sprzedaż ruchomości obciążonych zastawem może nastąpić nie wcześniej niż po upływie tygodnia od dnia zawiadomienia zastawnika (art. 805[1] § 4 k.p.c.).

Przewidziany w art. 805[1] § 1 k.p.c. obowiązek zawiadomienia zastawnika ma charakter bezwzględny, jeżeli tylko komornik uzyska informację o fakcie, że na zajętej ruchomości ustanowiony jest zastaw. Wykładnia gramatyczna i celowościowa przepisu prowadzi do wniosku, że ograniczenie terminu („w toku egzekucji”) obejmuje cały jej przebieg od wszczęcia do zakończenia. Nawet uprawomocnienie się planu podziału nie uniemożliwiałoby uczestnictwa zastawnika w podziale, gdyż mógłby on nadal uzyskać tytuł wykonawczy, a prawo do sumy pozostającej w depozycie utraciłby z mocy ustawy dopiero w wypadku nieprzedstawienia w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się planu podziału dowodu wytoczenia powództwa o zasądzenie mu roszczenia od dłużnika rzeczowego (art. 1032 § 2 k.p.c.). Brak także podstaw, aby zwrot „zostanie ujawnione” rozumieć jako powzięcie przez komornika wiadomości pewnej, zwłaszcza potwierdzonej dokumentem. Wystarczające jest zatem wskazanie faktu ustanowienia zastawu rejestrowego, aby organ egzekucyjny zobligowany był do podjęcia dalszych czynności, w szczególności ustalenia adresu zastawnika, także za pośrednictwem dłużnika lub innych stawających osób.

Wyrok SN z dnia 9 listopada 2016 r., II CSK 775/15

Standard: 21872 (pełna treść orzeczenia)