Potrącenie wierzytelności przysługującej spółce jawnej przekształconej w spółkę z o.o.

Wspólnik spółki jawnej – po przekształceniu jej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i wpisaniu do rejestru – nie może potrącić wierzytelności przysługującej spółce jawnej.

Art. 553 k.s.h. wyraźnie odwołuje się do "przysługiwania" spółce przekształconej wszelkich praw i obowiązków spółki przekształcanej i z urzędu wykreślonej z rejestru sądowego, lecz nie do "nabycia" lub "wstąpienia" w prawa (por. art. 494 i 531 k.s.h.). Regulacja ta pozwala przyjąć kontynuację podmiotu przekształconego, a nie jego sukcesję; w istocie jest to ten sam podmiot działający w odmiennej formie prawej, przy którym pozostają m.in. wszelkie prawa i obowiązki ze sfery cywilnoprawnej. W wypadku kontynuacji nie ma poprzednika i następcy prawnego, istnieje natomiast ta sama spółka w zmienionej formie prawnej. W rezultacie wierzytelność powoda powstała wobec spółki jawnej nadawała się do potrącenia z wierzytelnością przekształconej spółki z o.o.

Z chwilą przekształcenia spółka jawna traci byt prawny, w tym zdolność sądową oraz procesową, tym samym nie może złożyć skutecznie oświadczenia woli o skorzystaniu ze swego prawa kształtującego. Omawiane uprawnienie wspólnika jest pochodnym do prawa spółki osobowej, a więc po przekształceniu nie ma podstawy do tego, aby wspólnik mógł podnieść zarzut oparty na jej prawie.

W spółce kapitałowej jaką jest spółka z o.o. zasada jest odwrotna, gdyż wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki (art. 151 § 4 k.s.h.). Brak więc wystarczających argumentów, aby po przekształceniu były wspólnik spółki jawnej miał prawo do podnoszenia w procesie zarzutów opartych na prawie spółki przekształconej, tj. wymagających złożenia przez nią oświadczenia woli. Temu stanowisku nie sprzeciwia się unormowanie zawarte w art. 574 k.s.h. Wynika z niego bowiem tylko, że wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą, za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia. Zasięg tego przepisu jest ograniczony do wskazania, na jakich warunkach i przez jaki okres ponoszą oni jeszcze odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej, która utraciła byt prawny.

Żaden przepis nie zawiera unormowania dającego uprawnienie wspólnikom wykreślonej z rejestru sądowego spółki jawnej, do podnoszenia w procesie zarzutów opartych na prawie kształtującym spółkę o.o., tj. spółkę przekształconą. Wychodząc z zasady kontynuacji, można by rozważać jedynie stosowanie art. 35 k.s.h. do wierzytelności spółki jawnej, a więc powstałej przed przekształceniem i do chwili jej wykreślenia istniejącej. Jest to zbędne, gdyż kwestia ta nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem wierzytelność objęta zarzutem potrącenia od powstania należała do spółki z o.o. Przepis art. 35 k.s.h. jako wyjątkowy nie może być interpretowany rozszerzająco.

Wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 361/05

Standard: 21789 (pełna treść orzeczenia)