Wielokrotność zatrudnienia u danego pracodawcy a okres wypowiedzenia (art. 36 k.p.)

Po nowelizacji art. 36 k.p. dokonanej ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) w literaturze wypowiadane są poglądy, że w przypadku wielokrotnego zatrudnienia u danego (tego samego) pracodawcy, nawet wówczas, gdy to zatrudnienie nie ma charakteru ciągłego, trzeba uznać, iż w stażu pracy, o którym mowa w art. 36 § 1 k.p., należy uwzględnić wszystkie okresy zatrudnienia u tego pracodawcy, a nie tylko okresy nieprzerwane (por. np. M. Gersdorf "Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne" PiZS 1998 r. nr 11, s. 29; J. Suzdorf "Okresy wypowiedzenia umowy o pracę - w świetle kodeksu pracy" Służba Pracownicza 1998 r. nr 3, s. 1; E. Szemplińska "Konsultacje i wyjaśnienia" PiZS 1997 r. nr 3, s. 44; A. Tobiasz-Skrzypek "Zakładowy i ogólny staż pracy a uprawnienia pracownicze" Prawo Pracy 1998 r. nr 12, s. 17). Poglądy te nie są jednak głębiej uzasadniane i odrywają się od istoty zmiany, która nastąpiła w wyniku tej nowelizacji (na co słusznie wskazuje się w kasacji).

Przed nowelizacją (w brzmieniu obowiązującym od 1 maja 1989 r. - Dz.U. Nr 20, poz. 107) art. 36 § 4 KP stanowił bowiem, że do okresu pracy, od którego zależy okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nie określony, wliczało się okresy pracy w poprzednich zakładach pracy, bez względu na sposób ustania stosunku pracy. Okres wypowiedzenia był więc uzależniony od ogólnego stażu pracy, obejmującego zatrudnienie w dowolnym czasie oraz u wielu pracodawców i nie zależał od sposobu rozwiązania umowy o pracę oraz przerw w zatrudnieniu (ich długości i ilości). Kierunek zmian dokonanych w 1996 r. jest oczywisty.

Zgodnie z art. 36 § 1 k.p. okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Zależy więc od stażu zakładowego, do którego z pewnością nie można zaliczać zatrudnienia u innych pracodawców, poza przypadkiem wskazanym w art. 36 § 1[1] k.p., a więc w sytuacji, gdy pracodawca wypowiadający umowę o pracę jest następcą prawnym poprzedniego pracodawcy (na podstawie art. 23[1] k.p. lub odrębnych przepisów). Ten kierunek zmiany przemawia przeciwko rozszerzającej wykładni art. 36 § 1 k.p., zaliczającej do omawianego stażu pracy inne okresy zatrudnienia, poza umową o pracę, która podlega wypowiedzeniu.

Ścisła wykładnia art. 36 § 1 k.p. prowadzi do wniosku, że staż pracy, od którego zależy okres wypowiedzenia umowy o pracę, to zasadniczo tylko zatrudnienie na podstawie umowy podlegającej wypowiedzeniu. Wynika to z użycia w przepisie zwrotu w liczbie pojedynczej o "zatrudnieniu u danego pracodawcy". Gdyby ustawodawca chciał, aby do omawianego stażu pracy wliczać wszystkie okresy zatrudnienia u danego pracodawcy, to użyłby w przepisie zwrotu w liczbie mnogiej. Ten argument nie jest jednak przesądzający. Można bowiem sformułowanie przepisu rozumieć jako obowiązek zaliczenia do stażu pracy każdego okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Nadto przepis stanowi o okresie zatrudnienia i nie stwierdza wyraźnie, że chodzi o zatrudnienie na podstawie jednej umowy o pracę (jednego stosunku pracy).

Co do zasady "okres zatrudnienia u danego pracodawcy" to zatrudnienie w ramach jednego stosunku pracy (tego, który podlega wypowiedzeniu). Nie jest jednak wyłączone w rozumieniu tego przepisu uznanie za jeden okres zatrudnienia kilku następujących po sobie w sposób ciągły (nieprzerwany) stosunków pracy wynikających z różnych podstaw. Jako przykład można wskazać w tym zakresie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny (art. 34 k.p.), a następnie na podstawie umowy o pracę na czas nie określony; zatrudnienie na podstawie kilku następujących bezpośrednio po sobie umów terminowych, które następnie przekształciły się w umowę o pracę na czas nie określony (art. 25[1] k.p.); czy zawarcie umowy o pracę na uzgodnionych warunkach z pracownikiem odwołanym ze stanowiska (art. 71 k.p.).

Zgodnie z przepisem art. 36 § 11 KP na warunkach w nim określonych, do okresu zatrudnienia, od którego zależy okres wypowiedzenia, wlicza się "okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy". Ten przepis stanowi więc jedyny wyjątek od reguły ustanowionej w art. 36 § 1 k.p., co pozwala na wnioskowanie a contrario. Nie jest więc dopuszczalne zaliczenie żadnego innego okresu zatrudnienia poza przypadkiem wskazanym w art. 36 § 1[1] k.p. Poprzednie zatrudnienie u tego samego pracodawcy na podstawie rozwiązanego stosunku pracy należy traktować jako zatrudnienie "u poprzedniego pracodawcy", jeżeli wystąpiła przerwa w zatrudnieniu. Taki zaś okres zatrudnienia mógłby być zaliczony do okresu, od którego zależy okres wypowiedzenia, tylko na warunkach z art. 36 § 1[1] k.p., co nie może dotyczyć tego samego pracodawcy.

Wykładnia taka była przyjęta w orzecznictwie i zaaprobowana w doktrynie na tle pierwotnego brzmienia art. 36 k.p., które było identyczne z aktualnym. Według art. 36 § 4 k.p. (w pierwotnym brzmieniu) okresy zatrudnienia, od których zależał okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nie określony, oznaczały pracę w jednym zakładzie pracy (obecnie tożsamy zwrot "u danego pracodawcy" w art. 36 § 1 k.p.). Do okresów tych wliczało się zatrudnienie w poprzednim zakładzie pracy (obecnie tożsamy zwrot "okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy" w art. 36 § 1[1] k.p.), jeżeli pracownik zmienił pracę w wyniku porozumienia zakładów pracy albo zalecenia jednostek nadrzędnych. Nadto, Rada Ministrów określiła również inne przypadki, w których uwzględniane będą okresy poprzedniego zatrudnienia pracownika. W uchwale z dnia 26 sierpnia 1987 r., III PZP 37/87 (OSNCP 1989 r. z. 1, poz. 11; OSPiKA 1988 r. z. 4, poz. 82 z aprobującą glosą B. Wagner; por. też wyrok z dnia 13 marca 1987 r., I PRN 11/87, OSNCP 1988 r. z. 7-8, poz. 100) Sąd Najwyższy stwierdził, że okres zatrudnienia, o którym mowa w § 1 pkt 3 art. 36 k.p. oznacza pracę nieprzerwaną w jednym zakładzie pracy (obecnie nieprzerwane zatrudnienie u danego pracodawcy).

Okres poprzedniego zatrudnienia zakończonego rozwiązaniem lub wygaśnięciem umowy o pracę w tym samym zakładzie pracy (obecnie u tego samego pracodawcy), zalicza się - przy ustalaniu okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony - według zasad określonych w art. 36 § 4 k.p. (obecnie jest to w ogóle niemożliwe, gdyż nie może mieć zastosowania art. 36 § 1[1] k.p.). W sprawie, w której zapadła ta uchwała stan faktyczny był w istotnych elementach zbieżny z rozpoznawaną sprawą. Pracownik był zatrudniony dwa razy u tego samego pracodawcy na podstawie dwóch różnych stosunków pracy, między którymi była przerwa w zatrudnieniu. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy słusznie stwierdził, że po rozwiązaniu jednego stosunku pracy, nie można stosunku tego uważać za istniejący nadal. Okres zatrudnienia w ramach tego stosunku staje się zamkniętym zdarzeniem historycznym, "poprzednim zatrudnieniem" pracownika bez względu na to, co nastąpi później. "Później" zaś pracownik może nawiązać nowy stosunek pracy bądź w tym samym, bądź w innym zakładzie pracy, co jednak nie zmienia faktu, że jest to "nowy" stosunek pracy, a wcześniejsze zatrudnienie pracownika było jego "poprzednim zatrudnieniem" w rozumieniu art. 36 § 4 (obecnie art. 36 § 1[1] k.p.).

„Okres zatrudnienia u danego pracodawcy" w rozumieniu art. 36 § 1 k.p., to zatrudnienie na podstawie jednej umowy o pracę na czas nie określony, która jest rozwiązywana za wypowiedzeniem lub nieprzerwane (ciągłe) zatrudnienie u tego samego (danego) pracodawcy na podstawie kilku stosunków pracy. Okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy może być wliczony tylko na warunkach z art. 36 § 1[1] k.p. Poprzedni okres zatrudnienia u tego samego pracodawcy jest "okresem zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy" w rozumieniu art. 36 § 1[1] k.p., jeżeli między nim, a nowym zatrudnieniem jest przerwa. Nie może być on wliczony na podstawie art. 36 § 1[1] k.p., co wyklucza równocześnie traktowanie go jako okresu zatrudnienia u danego pracodawcy w rozumieniu art. 36 § 1 k.p.

Wyrok SN z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 81/01

Standard: 21773

Po rozwiązaniu stosunku pracy, oczywiście, nie można stosunku tego uważać za istniejący nadal stosunek pracy. Okres zatrudnienia w ramach tego stosunku staje się zamkniętym zdarzeniem historycznym, "poprzednim zatrudnieniem" pracownika bez względu na to, co nastąpi później. "Później" zaś pracownik może nawiązać nowy stosunek pracy bądź w tym samym, bądź w innym zakładzie pracy, co jednak nie zmienia faktu, że jest to "nowy" stosunek pracy, a wcześniejsze zatrudnienie pracownika było jego "poprzednim zatrudnieniem" w rozumieniu przepisu art. 36 § 4 KP. W przepisie tym m.in. Rada Ministrów została upoważniona do określenia przypadków, w których - przy obliczaniu okresu wypowiedzenia umowy o pracę - uwzględniane będą okresy poprzedniego zatrudnienia pracownika. Na podstawie tego przepisu Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 20 września 1974 r. w sprawie zaliczania poprzedniego zatrudnienia do okresu pracy, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę (Dz.U. Nr 37, poz. 216), w którym istotne znaczenie przypisano m.in. sposobowi, w jaki doszło do rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę.

Nic nie upoważnia do wniosku, że przepisy tego rozporządzenia nie wchodzą w zastosowanie w sytuacji, gdy "poprzednim zatrudnieniem" pracownika było zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy na podstawie innej, rozwiązanej wcześniej, umowy o pracę. W konsekwencji, jeżeli np. z mocy przepisów tego rozporządzenia nie jest możliwe zaliczenie poprzedniego zatrudnienia zakończonego rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika lub porzuceniem pracy przez pracownika, w równym stopniu odnosi się to do "poprzedniego zatrudnienia" pracownika w tym samym, jak też w innym zakładzie pracy, i to bez względu na to, jak długo trwała przerwa w zatrudnieniu pracownika.

Uchwała SN z dnia 26 sierpnia 1987 r., III PZP 37/87

Standard: 21774