Pojęcie „doprowadzić” w rozumieniu art. art. 199 § 3 k.k. (prostytutka powyżej 15 lat)

Pojęcie „doprowadza” na gruncie art. 199 § 3 k.k. nie jest nakierowane na przełamanie woli pokrzywdzonego, lecz na jej ukształtowanie, przez uzyskanie zgody małoletniego na obcowanie płciowe lub poddanie się przez niego innej czynności seksualnej, przy wykorzystaniu określonych w tym przepisie metod (nadużycie zaufania lub udzielenie korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy). Brak aktywnego zachowania po stronie sprawcy i poddanie się czynnościom wykonywanym przez małoletniego, w szczególności, gdy do obcowania lub innej czynności dochodzi z inicjatywy małoletniego, który ukończył lat 15, nawet w sytuacji, gdy w zamian za to małoletni otrzymuje korzyść majątkową lub osobistą, powoduje że taka osoba wyrażając zgodę na ten czyn, nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej. Wyłącznie małoletni poniżej 15 roku życia, z uwagi na stan swojej świadomości, nie może skutecznie wyrazić zgody np. na obcowanie płciowe, i z tego powodu podlega odpowiedzialności karnej – w oparciu o przepis art. 200 § 1 k.k. – każdy wypadek czynności seksualnych z udziałem osoby w tym wieku, nawet gdy wyraża wolę uczestniczenia w takich czynnościach, podczas gdy małoletni powyżej lat 15, w sferze zachowań seksualnych, dysponuje pełną swobodą.

Ustawodawca przez użycie znamienia „doprowadza” pozostawił poza zakresem penalizacji te wszystkie zachowania, w których inicjatywa udziału w czynnościach o charakterze seksualnym wyszła od strony „dziecka”, przy czym odmiennie potraktował sytuacje, gdy pokrzywdzonym jest dziecko w wieku niewystarczajacym, według prawa polskiego, do wyrażenia zgody na swój udział w takich czynnościach. Wydaje się, że takie ukształtowanie treści art. 193 § 3 k.k. było – ze strony ustawodawcy polskiego – zabiegiem świadomym, bowiem ratio legis tego przepisu nie jest ochrona klasycznie rozumianej wolności seksualnej, jako że jej naruszenie w wypadku osoby powyżej 15 lat (jeżeli nie wynika z niedozwolonych przez prawo metod i odbywa się za zgodą małoletniego) nie wchodzi w rachubę, lecz należy go szukać w nagannym sposobie doprowadzenia małoletniego do obcowania płciowego bądź innych czynności seksualnych.

Przy takim zakreśleniu przedmiotu ochrony nie może budzić wątpliwości, że w art. 199 § 3 k.k. penalizowane jest jedynie doprowadzenie (przy zastosowaniu przewidzianych w tym przepisie metod) małoletniego do czynności seksualnych, natomiast poza zakresem penalizacji pozostaje i jest legalne obcowanie płciowe i inne czynności seksualne z małoletnim powyżej 15 roku życia, jeżeli dojdzie do tego np. z inicjatywy małoletniego oraz o ile taki małoletni (poczytalny i nieznajdujący się w stanie bezradności) nie został do nich doprowadzony w sposób zakazany, tj. z użyciem przemocy, groźby bezprawnej, podstępu (art. 197 k.k.), poprzez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia (art. 199 § 2 k.k.) albo poprzez nadużycie zaufania bądź udzielenie korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy (art. 199 § 3 k.k.).

Nie da się zaakceptować wyrażanych w piśmiennictwie poglądów, m.in. takich, że „... z uwagi na karalność doprowadzenia do aktu seksualnego drogą udzielenia korzyści majątkowej lub jej obietnicy, przestępstwem jest korzystanie z usług małoletnich prostytutek, także mających ukończone lat 15”. Prowadzące do takiego wyniku wykładni art. 199 § 3 k.k. zabiegi interpretacyjne nie znajdują aksjologicznego uzasadnienia i pomijają rzeczywistą treść przepisu.

Nie ulega wątpliwości, że interpretacja art. 199 § 3 k.k. przeprowadzona w sposób postulowany przez skarżącego, stanowiłaby – dokonaną na niekorzyść oskarżonego – wykładnię rozszerzającą. Objęcie penalizacją szerszego zakresu zachowań (chociażby takich jak w niniejszej sprawie, gdy klient odpowiada na propozycję nieletniej prostytutki) wymaga więc inicjatywy ustawodawcy, np. takiej jaka miała miejsce w przypadku art. 200 k.k.

Podsumowując całokształt przeprowadzonych wyżej rozważań stwierdzić więc należy, że o doprowadzeniu, o którym mowa w art. 199 § 3 k.k., można mówić jedynie wtedy, gdy zachowanie sprawcy, odpowiadające znamionom określonym w tym przepisie (nadużycie zaufania lub udzielenie korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy), było wyłącznym powodem, dla którego małoletni powyżej 15 roku życia wyraził zgodę na obcowanie płciowe lub na poddanie się innej czynności seksualnej albo na wykonanie takiej czynności.

Powyższe nie oznacza rzecz jasna depenalizacji wszelkich określonych w powołanym przepisie zachowań osób obcujących płciowo z małoletnim w wieku powyżej 15 lat, powodujących poddanie się przez takiego małoletniego innej czynności seksualnej albo wykonanie takiej czynności, z wykorzystaniem przewidzianych w art. 199 § 3 in fine k.k. metod działania.

W każdym wypadku, gdy to wyłącznie poprzez działania sprawcy, dojdzie do wyrażenia przez małoletniego powyżej 15 roku życia zgody na obcowanie płciowe lub inną czynność seksualną (nagabywanie małoletnich na dworcach czy w innych miejscach publicznych itp.) w zamian np. za udzielenie korzyści majątkowej, sprawca wypełni znamiona czynu określonego w dyspozycji art. 199 § 3 k.k., nawet jeżeli pokrzywdzony miałby już za sobą inicjację seksualną, lub też wręcz trudnił się procederem w postaci prostytucji. W takim z kolei wypadku wcześniejsze doświadczenie seksualne małoletniego oraz intensywność dotychczas prowadzonego przez niego życia seksualnego, nie będzie miała już wszelako znaczenia w zakresie wypełnienia znamion czynu, a jedynie przy ewentualnej ocenie stopnia jego społecznej szkodliwości.

Postanowienie SN z dnia 2 czerwca 2010 r., V KK 369/09

Standard: 21619 (pełna treść orzeczenia)