Odstąpienie lub wypowiedzenie umowy ze względu na istotne interesy twórcze (art. 56 Pr.Aut.)

Art. 56 (ust. 1).Prawa autorskiego stanowi, że twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje istotne interesy twórcze

Jak wskazuje doktryna, pod pojęciem istotnych interesów twórczych należy rozumieć interesy o charakterze osobistym a samo uprawnienie twórcy powinno być traktowane jako szczególne. Interesy twórcze należy ograniczać do interesów o charakterze osobistym. Mogą one wynikać ze szczególnej więzi łączącej twórcę z utworem lub wiązać się z potrzebą ochrony dobrego imienia, godności czy czci twórcy Interesy natury ekonomicznej, nawet jeśli są istotne, nie powinny stanowić podstawy odstąpienia ani wypowiedzenia umowy na podstawie art. 56 ust. 1 PrAut.

Analiza przepisu wskazuje ponadto, że interesy twórcze muszą być narażone na szwank w sposób istotny. Przy ocenie stopnia narażenia interesów można odwoływać się do mierników subiektywnych twórcy, mając równocześnie na uwadze kryteria o charakterze obiektywnym. Jako przykłady usprawiedliwiające odstąpienie od umowy na wskazanej podstawie prawnej podaje się sytuacje, kiedy decyzję autora poprzedziła np. zmiana przekonań politycznych, społecznych, religijnych, intelektualnych, artystycznych, naukowych (Barta. System prawa prywatnego. Tom 13, 2013).

Wskazuje się, że twórca ma możliwość wycofania z rynku dzieła, które przestało odpowiadać jego koncepcjom. Jednocześnie wyklucza się możliwość podważenia umowy opierającą się na motywach czysto majątkowych, np. z powodu zbyt niskiego wynagrodzenia. Podkreśla się ponadto, że motywy uzasadniające przyznane w art. 56 PrAut prawo powinny być ujmowane obiektywnie.

Pojęcie "istotne interesy twórcze" jest pojęciem odmiennym od "autorskich praw osobistych". Odmienne są też środki ochrony prawnej wskazanych interesów oraz praw osobistych. Ewentualne naruszenie autorskich praw osobistych daje podstawę do wysuwania roszczeń opisanych w art. 78 ust. 1 PrAut, nie może być natomiast uznane za podstawę do odstąpienia od umowy z mocy art. 56 PrAut.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 lipca 2016 r., I ACa 1432/15

Standard: 20767 (pełna treść orzeczenia)

Brzmienie art. 56 ust. 1 PrAut nie wskazuje wyraźnie, czy przepis ten należy stosować tylko w sytuacjach, w których pojawienie się „istotnych interesów twórczych”, uzasadniających zakończenie stosunku umownego nastąpiło już po zawarciu umowy, czy też twórca może się na niego powołać także wtedy, gdy przyczyna wypowiedzenia istniała już wcześniej. Raczej powinno się stosować przepis, gdy te istotne interesy twórcze pojawiły się po zawarciu umowy.

Postanowienie art. 56 ust. 2 PrAut służy ochronie majątkowych interesów powoda, z którym rozwiązana została umowa ze względu na istotne interesy twórcze pozwanej. Postanowienie to statuuje na jego rzecz swoiste pierwszeństwo eksploatacyjne. Trwa ono dwa lata od rozwiązania umowy i przysługuje kontrahentowi w tych przypadkach, gdy twórca podejmie decyzję o przystąpieniu do korzystania z utworu. Pozwana zatem decydując się na eksploatowanie utworu powinna „zaoferować” powodowi pierwszeństwo takiej eksploatacji. Należy rozumieć, iż chodzi tu o obowiązek złożenia oferty. Oświadczenie woli twórcy powinno zatem określać istotne postanowienia umowy o korzystanie z utworu oraz oznaczać termin do przyjęcia oferty (termin, w którym twórca oczekuje odpowiedzi).

Wyrok SA w Warszawie z dnia 26 stycznia 2015 r., I ACa 1046/14

Standard: 20768 (pełna treść orzeczenia)