Odpowiedzialność solidarna konsorcjantów w stosunku do inwestora spełniającego świadczenie na rzecz podwykonawcy

Stanowisko co do tego, iż przewidziana w art. 141 p.z.p. odpowiedzialność solidarna konsorcjantów obejmuje również odpowiedzialność za roszczenia podwykonawców, zaspokojonych bezpośrednio przez inwestora (por. wyrok SN z dnia 17 września 2008 r., III CSK 119/08), zostało zakwestionowane w późniejszym orzecznictwie, w którym przyjęto, że obowiązek należytego wykonania umowy z podwykonawcami spoczywa na wykonawcach (członkach konsorcjum) względem inwestora tylko wtedy, gdy został wyraźnie zastrzeżony w umowie o roboty budowlane (por. wyrok SN z dnia 11 lutego 2016 r., V CSK 339/15 i postanowienie SN z dnia 27 lutego 2020 r., I CSK 510/19).

Zgodnie z dominującym poglądem inwestorowi, który w ramach odpowiedzialności solidarnej unormowanej w art. 647[1] k.c. zaspokoił roszczenie podwykonawcy, przysługuje względem wykonawcy roszczenie regresowe na podstawie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. (wyroki SN z dnia 17 lutego 2011 r., IV CSK 293/10 i z dnia 24 kwietnia 2018 r., V CSK 292/17) – co koreluje ze stanowiskiem, iż chodzi tu o odpowiedzialność inwestora za cudzy dług (por. wyrok SN z dnia 15 lutego 2018 r., IV CSK 286/17) - albo na podstawie art. 376 § 1 k.c. (por. uchwała SN z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06, wyroki SN z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 179/07 i z dnia 18 lutego 2016 r., II CSK 215/15), przy czym uznaje się, iż – w braku odmiennej umowy - inwestor może żądać zwrotu wypłaconego wynagrodzenia w całości, gdyż art. 376 § 1 zd. 2 k.c. nie ma tu zastosowania (por. wyrok SN z dnia 20 marca 2019 r., V CSK 639/17; odmiennie wyrok SN z dnia 11 lutego 2016 r., V CSK 339/15). Jest to istotne także dlatego, że inwestor jest zobowiązany zapłacić podwykonawcom należne im wynagrodzenie także wtedy, gdy już zapłacił całe wynagrodzenie należne wykonawcy (podobnie jak nie jest zwolniony od zapłaty całego wynagrodzenia należnego wykonawcy tylko dlatego, że zapłacił na podstawie art. 647]1] § 5 k.c. wynagrodzenie należne podwykonawcom; por. wyroki SN z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 179/07, z dnia 5 września 2012 r., IV CSK 91/12, z dnia 14 stycznia 2016 r., IV CSK 179/15, z dnia 18 lutego 2016 r., II CSK 215/15 i z dnia 11 lipca 2019 r., V CSK 156/18.; por. jednak wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK 221/06, gdzie przyjęto, że jeżeli roboty zostały wykonane przez podwykonawców na rzecz inwestora a wykonawca nie uzyskał wynagrodzenia, inwestor, który spłacił podwykonawców, nie ma roszczenia regresowego wobec wykonawcy, a jednocześnie skoro wykonawca nie wykonał robót na rzecz inwestora, gdyż wykonał je podwykonawca, inwestor nie ma obowiązku powtórnej zapłaty wykonawcy za roboty wykonane i zapłacone podwykonawcy). W konsekwencji uznaje się też, że wierzytelność regresowa przysługująca inwestorowi może być potrącona z wierzytelnością przysługującą wykonawcy o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane (por. uchwała SN z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06, wyroki SN z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 179/07, z dnia 18 lutego 2016 r., II CSK 215/15 i z dnia 24 kwietnia 2018 r., V CSK 292/17, postanowienie SN z dnia 27 lutego 2020 r., I CSK 510/19).

Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2023 r., II CSKP 584/22

Standard: 80880 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli jeden z wykonawców (uczestników konsorcjum) umowy zawartej w wyniku udzielenie zamówienia publicznego zawarł umowę w podwykonawcą, któremu nie zapłacił wynagrodzenia, to odpowiedzialność wykonawców w stosunku do inwestora spełniającego to świadczenie na rzecz podwykonawcy jest solidarna (art. 141 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych, jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 ze zm.).

Dopuszczając możliwość udzielenia zamówienia podmiotom występującym wspólnie (m.in. jako spółka cywilna lub konsorcjum), ustawodawca narzucił jednak takim podmiotom solidarną odpowiedzialność względem inwestora za wykonanie umowy oraz wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy (art. 141 Pr.z.p.). Trafnie podnosi się w literaturze, że solidarność dłużników stanowi dodatkowe zabezpieczenie interesów wierzyciela, gdyż zwiększa prawdopodobieństwo należytego zaspokojenia jego interesów w postaci wykonania umowy lub – w razie jej niewykonania lub nienależytego wykonania – w postaci odszkodowania za powstałą szkodę. Nie może więc budzić wątpliwości, że wynikająca z art. 141 Pr.z.p. solidarna odpowiedzialność podmiotów występujących wspólnie po jednej stronie umowy zawartej w wyniku udzielenia zamówienia publicznego dotyczy wykonania prac będących przedmiotem zamówienia, a więc wykonania ich w terminie, z odpowiednich materiałów, w sposób zgodny z umową oraz ewentualnie z zasadami sztuki budowlanej. Powstaje jednak pytanie, czy w granicach wykonania umowy zawartej między inwestorem a np. konsorcjantami (wykonawcą zamówienia) pozostaje także wykonanie umów, które każdy z konsorcjantów zawarł z podwykonawcami.

Wykonanie umowy zawartej pomiędzy inwestorem a współwykonawcami (konsorcjantami) obejmuje także wypełnienie przez każdego z wykonawców obowiązków względem podwykonawców. Przy umowach zawieranych przez podmioty występujące wspólnie o udzielenie zamówienia bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy umowy z podwykonawcami były zawierane przez takie podmioty samodzielnie, czy też wspólnie. Ustalenia dokonywane w umowie łączącej takie podmioty (np. konsorcjum) co do rozłożenia pomiędzy nich obowiązków wynikających z umowy zawartej z inwestorem, pozostaje dla niego bez znaczenia; ustalenia takie mają jedynie skutek wewnętrzny pomiędzy stronami umowy.

Wyrok SN z dnia 17 września 2008 r., III CSK 119/08

Standard: 38471 (pełna treść orzeczenia)