Zakres roszczenia odszkodowawczego w granicach ujemnego interesu umownego (art. 390 § 1 k.c.)

Pełnomocnik, który w sposób zawiniony zawarł bez umocowania umowę przedwstępną sprzedaży lokalu, jest obowiązany do naprawienia szkody nie tylko w granicach ujemnego interesu ujemnego (art. 103 § 3 k.c.), ale również na podstawie art. 415 w zw. z art. 361 k.c.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 13 października 1937 r., C I 3376/36 podkreślił, że fałszywy pełnomocnik, który ze świadomością braku pełnomocnictwa, tj. działając w złej wierze, zawarł umowę z trzecim, odpowiada nie tylko za udowodnione przez trzeciego straty powstałe wskutek braku potwierdzenia umowy, lecz również za utracone przez trzeciego z tego powodu korzyści. Należy w związku z tym podkreślić, że jeżeli działanie rzekomego pełnomocnika jest przez niego zawinione, to nie należy stawiać poszkodowanemu przeszkód w zakresie dochodzenia roszczenia na podstawie art. 415 k.c. Będzie mógł on wówczas domagać się odszkodowania w zasadzie za całą wyrządzoną szkodę, a więc w zakresie damnum emergens i lucrum cessans (art. 361 § 2 k.c.). Jego rzeczą będzie udowodnienie przed sądem wysokości tej szkody, pozostawania jej w adekwatnym związku przyczynowym z działaniem sprawcy (art. 361 § 1 k.c.) oraz winy (art. 415 k.c.), za to wysokość odszkodowania nie będzie limitowana tzw. interesem ujemnym umowy.

Odmienna wykładnia, w ogóle wyłączająca możliwość dochodzenia roszczenia od rzekomego pełnomocnika odszkodowania na podstawie art. 415 k.c., w praktyce zachęcałaby do działań sprzecznych z prawem, bowiem konsekwencje zawarcia umowy z przekroczeniem umocowania albo bez umocowania byłyby znikome, jeżeli przyjąć, że obejmowałyby wyłącznie koszty poniesione w związku z zawarciem umowy.

Wyrok SN z dnia 18 marca 2010 r., V CSK 319/09

Standard: 72549 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Odpowiedzialność odszkodowawcza strony umowy przedwstępnej z powodu niezawarcia umowy przyrzeczonej ogranicza się w zasadzie jedynie do naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, tj. do pokrycia ujemnego interesu umowy, czyli tego, co miałaby, gdyby nie zawarła umowy przedwstępnej (art. 390 §1 k.c.), a więc w szczególności do pokrycia kosztów zawarcia umowy przedwstępnej i kosztów przygotowania zawarcia umowy przyrzeczonej (por. wyroki SN z dnia 28 października 1997 r., I CKN 390/97 i z dnia 25 marca 2004 r., II CK 116/03; art. 566 § 1 zdanie drugie oraz art. 574 zdanie drugie k.c.).

Odpowiedzialność ta nie może zatem objąć tego, co strona miałaby, gdyby doszło do ważnego zawarcia umowy przyrzeczonej i jej wykonania, czyli – innymi słowy – prowadzić do pokrycia uszczerbku, którego strona ta doznała wskutek niewykonania umowy przyrzeczonej (por. wyrok SN z dnia 5 czerwca 2007 r., I PK 356/06).

Artykuł 390 § 1 zdanie drugie k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 września 2003 r. dopuszcza zasądzenie z tytułu uchylenia się od zawarcia umowy przyrzeczonej odszkodowania przekraczającego granice ujemnego interesu umowy tylko wtedy, gdy strony w umowie przedwstępnej określiły zakres należnego odszkodowania w sposób odmienny.

Wyrok SN z dnia 15 października 2009 r., I CSK 84/09

Standard: 37820 (pełna treść orzeczenia)