Informacyjne wysłuchanie uczestników w postępowaniu nieprocesowym (art. 514 § 1 k.p.c.)

W sytuacji, w której sąd nie wyznacza rozprawy, tzn. gdy nie jest ona obowiązkowa lub sąd nie uznał za konieczne lub potrzebne jej wyznaczenie, ustawodawca dopuścił wysłuchanie uczestników na posiedzeniu sądowym lub zażądanie od nich – a ściślej zażądanie i przyjęcie – oświadczeń na piśmie. Ułożenie tych dwu form indagowania uczestników w szyku alternatywy oznacza ich równoważność (równorzędność), a jest ona możliwa do zaakceptowania tylko wtedy, gdy przez pojęcie „posiedzenie sądowe” rozumie się posiedzenie sądowe niejawne. To oczywiste, gdyż skoro ustawodawca dopuszcza „wysłuchanie” w formie pisemnej, a więc praktycznie bez odbycia jakiekolwiek posiedzenia, to trudno uznać, że jako alternatywny równoważnik tej formy ustalił posiedzenie jawne. Zważywszy, że posiedzenie jawne praktycznie nie różni się od rozprawy – odróżnia je jedynie „roztrząsanie” wyników postępowania dowodowego (por. art. 210 § 3 k.p.c.), choć i na posiedzeniu jawnym niebędącym rozprawą takie „roztrząsanie” nie jest wyłączone (por. art. 153 § 2 k.p.c.) – staje się oczywiste, iż drogą do przyspieszenia i uproszczenia postępowania w razie niewyznaczania rozprawy nie może być wyznaczenie posiedzenia jawnego, wymagającego podjęcia wielu czynności przygotowawczych i technicznych, m.in. zawiadomienia wszystkich uczestników o terminie, dokonania skutecznych doręczeń etc. Należy zatem przyjąć, że używając terminu „posiedzenie sądowe” na określenie forum wysłuchania uczestników ustawodawca miał na względzie posiedzenie niejawne.

Uchwała SN z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZP 83/11

Standard: 36105 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Instytucja tzw. wysłuchania uczestników postępowania, o której mowa w art. 514 § 1 zd. 2 k.p.c., stwarza uczestnikom postępowania możność zajęcia stanowiska w sprawie przez złożenie wyjaśnień lub oświadczeń. Treść tej instytucji wyjaśniają samym swym tekstem przepisy art. 565 § 1, 582 k.p.c., kładąc znak równości między wysłuchaniem a umożliwieniem złożenia wyjaśnień lub oświadczeń.

Zarządzenie stawiennictwa osobistego albo przez pełnomocnika, o które chodzi w art. 216 k.p.c. (w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), sąd wydaje wtedy, gdy dokładniejsze wyjaśnienie stanu sprawy wymaga przesłuchania informacyjnego strony lub jej pełnomocnika.

Celem zatem oświadczenia z art. 210 § 2 k.p.c., wysłuchania po myśli art. 514 § 1 zd. 2 k.p.c., a także przesłuchania informacyjnego strony lub jej pełnomocnika nie jest uzyskanie dowodu, ale otrzymanie wyjaśnień lub oświadczeń. Należy przeto te instytucje odróżnić od przesłuchania uczestników postępowania w ramach postępowania dowodowego (art. 299 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

W odniesieniu do tzw. instytucji wysłuchania uczestników postępowania warto jeszcze zauważyć, że motywem legislacyjnym wprowadzenia jej do postępowania nieprocesowego był częsty brak w tym postępowaniu rozprawy. Wysłuchanie przeto uczestnika postępowania w trybie art. 514 § 1 zd. 2 k.p.c. nabiera szczególnego znaczenia wtedy, gdy sąd nie wyznacza rozprawy.

Postanowienie SN z dnia 29 czerwca 1999 r., I CO 39/99

Standard: 20709