Zdolność sądowa Najwyższej Izby Kontroli (art. 64 k.p.c.)

W polskim prawie cywilnym obowiązuje tzw. normatywna koncepcja osobowości prawnej, zgodnie z którą osobowość prawną, poza Skarbem Państwa, mają tylko takie jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne osobowość tę przyznają. Regulacje dotyczące statusu Najwyższej Izby Kontroli zawarte są w art. 202 Konstytucji, art. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. Nr 85, poz. 937 ze zm.) oraz art. 17 ust. 1 i 3 ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 ze zm.). Z przepisów tych wynika, że Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi, natomiast w odniesieniu do powierzonego jej mienia i w zakresie zadań jej urzędu reprezentuje Skarb Państwa.

Żaden z przepisów nie nadał jej osobowości prawnej ani nie określił zdarzenia, którego skutkiem byłoby nabycie przez nią takiej osobowości. Nie jest ona także tzw. ułomną osobą prawną, o której mowa w art. 33[1] k.c, i to nie tylko dlatego, że żaden przepis nie przyznał jej zdolności prawnej, lecz również dlatego, że w ogóle nie mogą mieć do niej zastosowania regulacje zawarte w paragrafie drugim tego artykułu.

Najwyższa Izba Kontroli nie posiada zatem osobowości prawnej ani nie stosuje się do niej odpowiednio przepisów o osobach prawnych, a więc nie posiada także zdolności sądowej w rozumieniu art. 64 k.p.c. Nie budzi wątpliwości, że w odniesieniu do powierzonego jej mienia państwowego jest państwową jednostką organizacyjną Skarbu Państwa, który zgodnie z art. 34 k.c., w stosunkach cywilnoprawnych jest podmiotem praw i obowiązków dotyczących tego mienia. Zgodnie zatem z art. 67 § 2 k.p.c, w postępowaniu sądowym Najwyższa Izba Kontroli występuje jako reprezentant Skarbu Państwa, jeżeli z jej działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Uchwała SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 22/06

Standard: 20626 (pełna treść orzeczenia)