Odstąpienie od umowy w razie zwłoki tylko co do części świadczenia, gdy świadczenia obu stron są podzielne (art. 491 § 2 k.c.)
Odstąpienie od umowy w razie zwłoki w wykonaniu zobowiązania (art. 491 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Podzielność świadczenia jako przesłanka częściowego odstąpienia od umowy wzajemnej nie powinna być analizowana przez pryzmat art. 379 § 2 k.c. i kryteriów podzielności świadczenia przyjętych w tym przepisie. Mając na względzie umiejscowienie art. 379 § 2 k.c., należy przyjąć, że przepis ten rozstrzyga, w jakich przypadkach następuje skutek określony w art. 379 § 1 k.c., polegający na podziale świadczenia na części w liczbie odpowiadającej liczbie dłużników lub wierzycieli. Przepisy te stanowią część tej samej jednostki redakcyjnej tekstu prawnego, ulokowanej w tytule poświęconym wielości dłużników i wierzycieli. Odnoszą się zatem do zobowiązań wielopodmiotowych i są ściśle powiązane, podczas gdy art. 491 § 2 k.c. zakłada możliwość racjonalnego wyodrębnienia spełnionej i niespełnionej części świadczenia strony pozostającej w zwłoce oraz odpowiadających im części świadczenia wzajemnego, w celu uniknięcia konieczności odstępowania od całej umowy, także w zrealizowanym już zakresie, i przymusu rozliczenia całości spełnionych świadczeń (art. 494 k.c.). Przepis ten dąży zatem do zrównoważenia interesów obu stron umowy wzajemnej, przy założeniu, że odstąpienie od umowy w całości, jeżeli jedno ze świadczeń zostało w części spełnione, byłoby z reguły sankcją zbyt daleko idącą dla strony pozostającej w zwłoce, a niekiedy nie czyniłoby zadość również interesom strony przeciwnej.
Za trafne trzeba w związku z tym uznać stanowisko, że prawo odstąpienia od umowy wzajemnej ogranicza się do niespełnionej części świadczenia strony pozostającej w zwłoce, jeżeli spełniona przez tę stronę część świadczenia zaspokaja godne ochrony interesy drugiej strony i jednocześnie ze świadczenia drugiej strony da się wyodrębnić odpowiednik części świadczenia, która została spełniona przez stronę pozostającą w zwłoce. Może to dotyczyć zwłaszcza sytuacji, w których prace składające się na świadczenie niepieniężne, niepodzielne w rozumieniu art. 379 § 2 k.c., są realizowane etapami, co nie wyklucza przyjęcia, że w okolicznościach konkretnej sprawy spełnienie świadczenia niepieniężnego w części, w przyjętym w tym miejscu znaczeniu, może nie mieć dla strony zamierzającej odstąpić od umowy znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania lub znany kontrahentowi cel umowy, co otwiera drogę do odstąpienia od umowy w całości (art. 491 § 2 zdanie drugie k.c.).
Wyrok SN z dnia 28 października 2021 r., IV CSKP 48/21
Standard: 80888 (pełna treść orzeczenia)
Przepis art. 491 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty niespełnionego świadczenia. Strona ta może także odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.
W piśmiennictwie podkreśla się, że jeżeli przed upływem dodatkowego wyznaczonego terminu dłużnik nie wykonał świadczenia w całości, to wierzyciel może odstąpić od umowy w zakresie niespełnionej części świadczenia, chyba że zaistnieją okoliczności do odstąpienia od umowy w całości, określone w art. 491 § 2 zdanie drugie.
Przepis art. 491 § 2 k.c. określa zatem istotne modyfikacje w zakresie uprawnienia wierzyciela do odstąpienia od umowy wzajemnej z uwagi na zwłokę dłużnika, jeżeli świadczenia obu stron są podzielne. Polegają one na poważnym ograniczeniu możliwości skorzystania z tego uprawnienia.
W zasadzie wierzyciel nie może odstąpić od umowy w całości, jeżeli dłużnik dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia. Takie uprawnienie przysługuje mu bowiem tylko w przypadku, gdy wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce (art. 491 § 2 zdanie drugie). W innych sytuacjach, które zazwyczaj mają miejsce, wierzyciel stoi przed koniecznością wyboru: może odstąpić od umowy co do części świadczenia, z którą dłużnik popadł zwłokę, albo co do całej reszty niespełnionego świadczenia (art. 491 § 2 zdanie pierwsze).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 10 lipca 2017 r., VI ACa 2064/15
Standard: 20585 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 37309
Standard: 64204
Standard: 68186
Standard: 26334