Diety z tytułu podróży służbowej pracowników zatrudnionych w sferze budżetowej i w sferze prywatnej

Dieta z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju przyjęta u prywatnego pracodawcy nie może być równa diecie z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju ustalonej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej, a tym samym, że postanowienia regulaminu wynagradzania oparte na takim założeniu są nieważne na podstawie art. 9 § 2 i art. 18 § 2 k.p.

Zgodnie z art. 77[5] § 1 k.p., pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Chociaż każdemu pracownikowi należą się diety, a także zwrot kosztów przejazdu, noclegów i innych wydatków związanych z podróżą służbową, to art. 77[5] k.p. odmiennie reguluje w tym zakresie sytuację prawną pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej i pracowników zatrudnionych u innych pracodawców.

W odniesieniu do pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej zastosowanie mają przepisy rozporządzeń ministra właściwego do spraw pracy, określające wysokość oraz warunki ustalania należności przysługującej pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju (art. 77[5] § 2 k.p.).

Na podstawie art. 77[5] § 2 k.p. zostały wydane przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej dwa rozporządzenia: z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1990 ze zm.) oraz z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.), obydwa z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2003 r., które uchyliły wcześniejsze rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej: z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz.U. Nr 151, poz. 1720) oraz z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 50, poz. 525).

Jeżeli pracodawca nie należy do kategorii podmiotów publicznej (państwowej lub samorządowej) sfery budżetowej, warunki wypłacania jego pracownikom należności z tytułu podróży służbowej zasadniczo powinny być określone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, z tym że określenie ich w umowie o pracę może nastąpić tylko wtedy, gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania (art. 77[5] § 3 k.p.).

Odmienna regulacja dotycząca pracodawców niebędących państwowymi lub samorządowymi jednostkami sfery budżetowej oznacza, że mogą oni uregulować należności pracowników na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową zarówno w sposób korzystniejszy, jak i mniej korzystny dla pracowników od tego, jaki wynika z odpowiedniego rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy.

Od zasady, że pracodawca spoza kręgu podmiotów publicznej sfery budżetowej może przy kształtowaniu (w regulaminie wynagradzania) lub współkształtowaniu (w układzie zbiorowym pracy, w umowie o pracę) należności z tytułu podróży służbowych nie kierować się regulacjami rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy i w związku z tym może wprowadzać rozwiązania zarówno korzystniejsze, jak i mniej korzystne dla pracowników, przewidziany jest jeden wyjątek. Mianowicie, postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika publicznej sfery budżetowej w stosownym rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy (art. 77[5] § 4 k.p.). Oznacza to, że należności z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (w szczególności diety) przyjęte u prywatnego pracodawcy nie mogą być niższe niż ustalone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy. Niższe od określonych w stosownym rozporządzeniu mogą być jednak diety za podróż poza granicami kraju, z tym że nie mogą być one niższe od diet z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju ustalonych w rozporządzeniu dotyczącym tych podróży, choć mogą być niższe od diet ustalonych przez ministra właściwego do spraw pracy w rozporządzeniu dotyczącym podróży służbowych poza granicami kraju. Wynika to wyraźnie i jednoznacznie z treści art. 77[5] § 4 k.p.

Z treści art. 77[5] § 4 k.p. wynika wprost, że postanowienia regulaminu wynagradzania mogą ustalać diety za podróż służbową poza granicami kraju w wysokości równiej (ale nie niższej) niż wysokość diet za podróż służbową na obszarze kraju określoną dla pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy. Ustalenie przez pozwanego pracodawcę diety za dobę podróży służbowej poza granicami kraju w wysokości diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju określonej w stosownym rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy było zgodne z art. 77[5] § 4 k.p., a postanowienia regulaminu wynagradzania w tej części nie mogły być uznane za nieważne na podstawie art. 9 § 2 k.p. i art. 18 § 2 k.p.

Minimalna wysokość diety za dobę zagranicznej podróży służbowej pracownika zatrudnionego u prywatnego pracodawcy nie może być niższa niż wysokość diety za dobę krajowej podróży służbowej pracownika jednostki państwowej lub samorządowej sfery budżetowej przyjęta w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy wydanym na podstawie art. 77[5] § 2 k.p.

Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2007 r., III PK 90/06

Standard: 20563 (pełna treść orzeczenia)